'Hot Printing' van H.N. Werkman

De kunstuitgave ‘Hot Printing’ van H.N. Werkman is een pronkstuk in druk- en stencilwerk uit de jaren dertig van de twintigste eeuw. De kleuren spatten van de pagina's af. Ontdek zelf hoe Werkman de donkere jaren dertig vrolijke kleuren en vormen geeft.

H.N. Werkmans experimenten met ‘druksels’

H.N. Werkman begint in 1908 een drukkerij in Groningen. Na verloop van tijd gaat hij kunstzinnig experimenteren met ‘druksels’, zoals hij ze zelf noemt. Zo begint hij te tekenen met de zijkant van een inktroller. Vanaf de dertiger jaren maakt Werkman ook gebruik van sjablonen – stukken papier waarin vormen zijn uitgesneden.

Naaktfiguur op canapé, ca. 1935.
Download

Collectie KB

Naaktfiguur op canapé, ca. 1935.

De inktrol gaat over het sjabloon en zo verschijnt de afdruk van de uitgespaarde vorm op papier. Dat zien we terug in Hot Printing. Hij gebruikt de inktroller ook om vlakken in kleur aan te brengen. In ‘Naaktfuguur op canapé’ is eerst een vrouwenfiguur getekend (met de zijkant van de inktroller). Daaroverheen zijn met de vlakke kant van de roller twee kleurvlakken (geel en groen) aangebracht.

Wat is Hot Printing eigenlijk?

In 1935-1936 maakt Werkman een serie prenten die hij ‘Hot Printing’ noemt. De naam is ontleend aan ‘hot jazz’. Net als in de jazz neemt Werkman een aantal basisvormen en maakt daarmee variaties. Variëren op een grondpatroon, dat is Hot Printing. Ieder exemplaar van de prenten van Hot Printing is dan ook weer anders. Bij ‘Kop in profiel naar rechts’, bijvoorbeeld, is goed te zien hoe het stencil voor het zwarte vlak (het kapsel) in sommige exemplaren hoger is geplaatst.

Wat Werkmans bedoeling is met de drukken wordt nooit helemaal duidelijk: hij maakt een omslag met de woorden ‘Hot Printing’ en daarin plakt hij enkele prenten en teksten. Maar dat gebeurt maar een paar keer (we kennen er zo drie). Zijn de andere prenten ook allemaal bedoeld voor zo’n boekje? Horen de prenten als serie bij elkaar? We weten het niet. In zijn (latere) brieven heeft Werkman het over ‘mijn kleine drukken’ of ‘een heele serie van 14 stuks’. In een andere brief heeft hij het weer over ‘10 bladen hot printing’. In totaal zijn er echter zeventien prenten.

  • Boekje van Hot Printing met tekst en beeld van H.N. Werkman (ca. 1935).
    Download

    Collectie KB

    Boekje van Hot Printing met tekst en beeld van H.N. Werkman (ca. 1935).

Het exemplaar in de KB is een boekje met een geïllustreerd omslag en daarin zijn 2 prenten en 1 gedicht gelijmd.

Klankgedichten

De gedichten in Hot Printing lijken op het eerste gezicht nonsensgedichten. Zo begint het eerste gedicht ‘hoopvol begin 1936’ met de regels:

verecte a selecte

ne more ne pandecte

se vaste vaste vekte

o laste lasto lecte

  • H.N. Werkman, Hoopvol begin 1936.
    Download

    Collectie KB

    H.N. Werkman, Hoopvol begin 1936.

Wat dit precies betekent, weten we niet, maar het kan te maken hebben met de ondergang van de oude idealen van de Groninger kunstkring De Ploeg rond die tijd. Werkman vindt dat het toelatingsbeleid veel strenger moet zijn. De andere regels bevatten woorden met Duitse of Latijnse wortels die iets zeggen over de betekenis: ‘verdere groei is ongewenst’, ‘het zal leiden tot leegte’, en: ‘we zijn in last’. Werkman zelf schrijft in een brief uit 1941: ‘de tekst is betrekkelijk bijzaak’. Het gaat dus om de prenten.

  • Mannen met hondjes, ca. 1935
    Download

    Collectie KB

    Mannen met hondjes, ca. 1935

Hot Printing en de KB

Het exemplaar van het boekje en de reeks bijbehorende losse prenten is oorspronkelijk eigendom van Ate Zuithoff (1912-2009) met wie Werkman – samen met F.R.A. Henkels en A. Buning – in 1940 uitgeverij De Blauwe Schuit opricht. Namens de erven Zuithoff is de uitgave te koop aangeboden door Antiquariaat André Swertz en in 2013 koopt de KB het boekje en de reeks prenten met steun van de B.H. Breslauer Foundation in New York. Behalve het boekje en een complete reeks van 17 prenten (op 16 bladen; één is er namelijk aan twee zijden bedrukt), krijgt de KB daarbij ook nog drie losse tekstbladen met gedichten van Werkman.

[Auteur van deze bijdrage: Paul van Capelleveen]

Beschrijving

H.N.W. [H.N. Werkman], Hot printing

Groningen: H.N.W. [H.N. Werkman], ca. 1936

[3] bladen.

Bevat het gedicht: Hoopvol begin 1936, en de prenten ‘kop in profiel naar rechts’ (HP 11) en ‘terugblik’ (HP 14) In zwart kartonnen portfolio met boekhandelszegel van B. Jacobs te Groningen. Met drie losse bladen met de gedichten ‘februari aanbieding’, ‘leve de poëzie/hoog het palet’ en ‘gestadige beweging’. Met de complete serie ‘hot printing’ druksels: 1. renpaarden (HP 35/37-23), 2. mannen met hondjes (HP 35/37-24), 3. vrouw in’ t groen (HP 35/37-25), 4. porceleinen poppetje (HP 35/37-26), 5. vrouw met medicijnflesch (HP 35/37-27), 6. schipper (HP 35/37-28), 7. twee maskers (HP 35/37-29), 8. vrouw met gele sjaal (HP 35/37-30), 9. zittende vrouw (HP 35/37-31), 10. kompositie met figuur (HP 35/37-32), 11. kop in profiel naar rechts (HP 35/37-33), 12. kompositie (HP 35/37-34), 13. mannetje aan tafel (HP 35/37-35), 15. naaktfiguur op canapé (HP 35/37-37), 15. naaktfiguur op canapé, variant (HP 35/37-37), 16. violoncel (HP 35/37-38 recto), 16. violoncel (HP 35/37-38 verso).

Meer lezen