De gedichten des Vaderlands van Lieke Marsman

Inhoudsopgave

Als zevende Dichter des Vaderlands schreef Lieke Marsman op gezette tijden een Gedicht des Vaderlands voor NRC (eerder: NRC Handelsblad), te beginnen met een gedicht op 21 januari 2021 ter gelegenheid van haar benoeming. Met toestemming van de auteur zijn de gedichten ook op de KB-website Nederlandse Poëzie te lezen. Toegevoegd is een gedicht dat zij op verzoek van de KB zelf schreef: 'Bibliotheek'.

Bibliotheek

(Ter gelegenheid van haar afscheid als Dichter des Vaderlands op 24 september 2023 schreef Lieke Marsman speciaal voor de poëziewebsite van de KB een gedicht over het grote belang van de bibliotheek voor ons allemaal)

Het is schijnratten en huppelmuizen aan deze kant
van mijn woordenschat; er knaagt
een oerzon mijn gedachten aan
Ik ben naar de bieb gegaan
en toen ik thuis kwam
wist ik het antwoord:

Wat maakt dat deze middag zo’n indruk maakt?

Het boek zelf
maar ook het geluid van de omgeving
die precies op de juiste momenten een dichtgeslagen
autodeur laat klinken,
grasgeritsel dat een korenwolf kan zijn, geblaf
van het keeshondje van nummer 12
Het boek zelf maar ook
de plek waar het boek gelezen werd
(buiten)
waar een kameelhalsvlieg
bestaan opbouwt
en waar een visser op de vlonder
met een klein visje een groot visje vangt

Vergezichten en gezichten

(NRC, 31 december 2022, 1 januari 2023)

Ik ging op pad met in mijn kielzog natuurlijk
mijn beige dwergpoedel
We liepen lang, al gauw
werd langs de A1 bij Muiden
de eerste blokkade zichtbaar
Nog in het ochtenddonker, een landingsbaan
aan tractorlichtjes, voorafgegaan
door een plechtige politiecolonne
Aan de overkant van het water, op het Spy College
in het scoutinggebouw van Almere,
was men de dag net met rekenen begonnen,
de wiskunde wars van alternatieve waarheden,
al bleken de redactiesommen gespeend van allochtone namen
Dirk en Dirk alleen heeft 15 knikkers
In de verte, op de dijk, fietste onze premier
Het was moeilijk te zien of hij onze kant uit kwam
dus liepen we verder
De dom van Utrecht doemde op
maar eerst beklommen we de Pyramide van Austerlitz
De geest van Napoleon waarde er rond
en terwijl ik daar stond
moest ik denken aan de titel van Vasalis’ bundel
Vergezichten en gezichten,
hoe ieder uitzicht het gezicht draagt
van de macht die het veroorzaakt of in stand houdt
Rookpluimen boven de Amazone
Jair Bolsonaro
De teerzanden van Alberta
Justin Trudeau
Het uitzicht vanaf Lusail Iconic Stadium
Sepp Blatter
Of dichter bij huis:
De smeulende voorsteden van Kyiv
Vladimir Poetin
De stranden van Lesbos
De stranden van Lampedusa
De stranden van Calais
Ursula von der Leyen
Of nog dichter bij huis:
Megastallen in de Brabantse velden
Piet Adema
Caroline van der Plas
Christianne van der Wal-Zeggelink
Toen brak er een landstrook aan
van autoshowrooms en outletstores
Voor slechts 12 euro tikte ik twee multiverpakkingen
positieondergoed op de kop,
een aankoop waarmee ik voor even
in de zevende hemel was
Maar aan de hemelpoort nemen ze een lijst met je door
met alle keren dat je je als consument hebt laten bedonderen
(‘Let op: nog maar twee kamers beschikbaar’ -
toen je op 7 april 2012
overhaast een romantisch weekendje Londen boekte.
‘Was jij dat?’ Ja, Petrus, dat was ik)
en algauw landde ik weer op aarde
dit keer in een onderbroek
in een maat die net niet lekker zat
in een kleur die me niet stond
Hoe dan ook, we naderden Gelderland,
het land van mijn voorouders,
waar naast wolven nu ook jakhalzen leven
die je als volgt van elkaar onderscheidt:
Als de jakhalzen janken blaffen de honden terug,
maar als de wolven huilen houden de honden hun mond
We zwegen allebei, poedel en ik,
terwijl we keken naar het platgereden lijf
van de jonge wolf die voor ons lag
Op zijn rug de ruwe plekken van een paintball-inslag
Uit zijn mond een dun straaltje bloed
dat op den duur andere wolven aan zou trekken
Dat leek me symbolisch
Het soort tafereel dat men later zou schilderen
als men zich deze tijd wilde herinneren
Wolven bij een dode wolf (2022), acrylverf op doek, 2074
In de verte, op de dijk, fietste onze premier
Het was moeilijk te zien of hij onze kant op kwam
dus bogen we af naar het noorden
en betraden Kroondomein Het Loo
We troffen de koning in schutkleding
en jagerslaarzen met inlegzooltjes
Hij schoot op een zwijn, dat op de knieën viel
toen het koninkrijk der doden hem verwelkomde
Het begon te miezeren
Heel Overijssel miezerde het
Het was het soort herfstdag dat je als kind leert wat herfst is:
Je wil binnen blijven maar je bent al buiten,
maar daar ruikt het naar de gezelligheid
die je binnen vindt, dus blijf je buiten, bij die geur,
die heerlijke mix van haardvuur en bladrot
Het was jammer dat de herfstdag in de winter viel
Pas bij Appelscha klaarde het op
Op een bankje at ik twee ammoniak-kaakjes
en een bus tot krullen geperst aardappelzetmeel
in de smaak cream cheese and onion
We raakten uit de tijd, de toekomst
was al begonnen in Groningen,
waar vanuit de kinderdagverblijven
eeuwenoude volksliedjes klonken
‘k Ben een realtime archivaris,
ik gooi alle dingen weg
Zo weet niemand meer wat waar is,
geloof dus maar wat ik je zeg
In het zicht van Winsum was ik uitgeput
Mijn benen beefden mee met de grond
Gelukkig wachtte er een grote kom soep
en een dikke kluif voor de hond
in een tot bed & breakfast omgebouwde kerk
In de verte, op de dijk, fietste de premier,
een silhouet tegen de ondergaande zon
die de lucht oranje kleurde, als meloenen
Zo vaak heb ik gevoeld dat dit leven te snel voor mij gaat
al kan ik nog genieten van een lange wandeling
en al biedt dit flitsbestaan me soms ook troost:
Op mijn telefoon verschenen voor het slapengaan
een voor een berichten
die mij ontegenzeggelijk moed inspraken
We hebben je gemist
We proberen het morgen opnieuw
We staan tussen 10.00 en 18.00 voor je deur

De samenspraak van de vrouwen

(NRC 8/9 oktober 2022)

Alle vrouwen van de wereld kwamen samen.
Allerlei belangrijke en onbelangrijke zaken kwamen
aan bod.

Toen nam een van hen het woord.
‘Het moment waarop je denkt: ik kan dit niet meer
aan’, zei ze, ‘dit lijden is te veel… en het feit dat er altijd
een moment daarna komt. Wat betekent dat?’

De anderen antwoordden:
‘Iedere vrouw herkent dat moment.
Maar iedere vrouw weet dat er achter de gordijnen
een feestmaal wordt bereid,
omdat het geen leven is
als het zich onderdrukken laat.
Het betekent dat de tijd nooit aan de zijde
van het lijden is en dat de haat
van een dictator een dictator bijt.
Omdat op denk duur elke granaat
blijft hangen in het eigen prikkeldraad.
Omdat je ondanks censuur deze woorden verspreidt:

Vrouw. Leven. Vrijheid.'

Van de andere kant

(NRC 27/28 augustus 2022)

Weer een mooie zomerse dag, een echte stranddag —
die de aanhoudende droogte in stand houdt,
onder het homerisch gelach van de oerharmonie,
we schrijven 2022, een dorp in het Groningse:

in een tentenkamp zonder tenten
delen de eerste Artsen zonder Grenzen
eten uit. Wat? Niemand had gedacht
dat zelfs de Nederlandse grens
die artsen niet zou tegenhouden.
Van Eemshaven tot Vaals tot Cadzand-Bad:
meer dan duizend kilometer verontwaardiging.

Even verderop sterft een baby. Geschokte reacties.
Niemand had gedacht dat een baby kon sterven!

Maar op de een of andere manier heb ik al tijden
het gevoel dat het hier op uit zou lopen.
De laatste ademteugen van een patiënt
met gezwollen gele keelamandelen. Het stinkt hier
in deze ruimte waarin niemand nog handelt.

Mensenrechten zijn een ruim begrip.
Vluchten moet je in z’n context zien.
Bekijk het eens van de andere kant!

Van de andere kant vallen er doden
als je het van de andere kant bekijkt.
Nee, terwijl.

Dan schakelen we nu over naar Sophie Hermans
met een pleidooi voor échte vluchtelingen —
die uit Oekraïne.

Dan geven we nu de microfoon aan De Gemeenten
met een pleidooi voor de verzachtende omstandigheden.
De verzachtende omstandigheid is dat het voor hen
heel erg ingewikkeld ligt.
Heel misschien, op de lange termijn…
Ondertussen blijft gelden:
no verblijfsvergunning, no food.

Dan nu het woord aan de vluchtelingen zelf.
Helaas, de tijd zit erop.
Wie weet, in een volgende uitzending.
Rest ons alleen nog het weerbericht.
Het wordt weer een mooie zomerse dag,
een echte stranddag.

Ter gelegenheid van poëzie

(NRC, 29 juni 2022)

Er was niemand jarig, er was niemand dood.
Het gedicht zelf was de reden.

Als we zeggen: de mensen lezen
geen poëzie meer, wat bedoelen we?

We bedoelen dat ze niet langer voelen.
Allemaal cursussen om iets te worden,

maar niemand doorvoelt wat hij is.
Aan het eind van een gedicht ben je niet langer verloren.

De stekels van schaamte trekken zich terug.
Het leven is een leven lang zoeken naar metaforen

als het afstellen van een autoradio
op een landweg: ruis van onbekende stemmen

in een lied dat vaag bekend voorkomt.

Dan een beller lang na middernacht:
ik zou het lied graag nog eens horen.

Europa, 2022

(Bij het uitbreken van de oorlog tussen Rusland en Oekraïne, NRC Handelsblad, 25 februari 2022)

Angst zonder gedachten, de geest
loopt als een pakezel
de verschroeide aarde op - niets
valt er te overpeinzen nu.
Voldongen feiten om ons heen.

Hoop is een alchemist: de dichtste steen
ontzegelt het. Als uit een ei: klein
verenpakketje, bebloed nog, onooglijk.
Het eerste verzet wordt het luidste protest.
Er is een nieuwe wereld mogelijk.

Een nieuwer jaar

(Bij Nieuwjaar 2022, gescheven in opdracht van de Stichting CPNB, NRC Handelsblad, 3 januari 2022)

Na geen vuurwerk het vlugzout, je ontwaakt
uit je roesje en ziet opeens: een landschap ontspruit
op vloeipapier. Lijnloos, kleuren lopen in elkaar uit.
Je bent hier eerder geweest, toch is er terstond

iets breekbaars in je pas geslopen. En je stand:
onwennig nog, als een net geplant berkje
dat zich verschuilt achter zijn boompaal.
Maar langs welke weg? Met welke reden?

Natuurherstel of haardhout: de mogelijkheden
zijn eindeloos hier. En zolang je niks benoemt,
beklijft het ongewisse. Kommazetter,
treuzeltalmer, je temporiseert

totdat het februari is. Dan voor het eerst
eens kijken of er iets te halen valt.
Wat volgt is een ambitieus programma,
gerund op je oude systemen.

Het zal snel wéér januari zijn.
Gelukkig: dan kun je het nieuwe hernemen.

Evolutie

(In tijden van dansmarathons en neergeslagen demonstraties, NRC Handelsblad, 19 oktober 2021)

Het begint met een amoebe
en het eindigt met de geur
van kazen en worsten
en uitputtingszweet
in een evenementencentrum
aan de rand van Breda

Het begint met een amoebe
en het eindigt met een vreedzame demonstratie
die op haar beurt eindigt wanneer de ME
je hersens inslaat. Grondrechten
voor wie bij bewustzijn is!

Het begint met een amoebe
en het eindigt met een meute
aan de lippen van een demagoog
die uit louter zelfbehoud de kloof vergroot
die mens tot meute heeft gemaakt
en al het clandestiene wijt aan melanine
- steeds weer opnieuw eindigt het daar.

Er is een heel stil weiland
in het midden van ons land
Een oase tussen blokkendozen
Een tuin in een kantoortuin
Drie bange eksters beleggen er samen
een stand-up meeting na de lunch
Komen tot de conclusie dat ze elkaar
Niets te vertellen hebben
Nooit iets te vertellen hebben gehad
En kiezen onafhankelijk van elkaar
dezelfde vluchtroute, die evolutionair gezien
een blinde steeg zal blijken.

Een Afghaanse tolk krijgt Nederlandse les

(Bij de herverovering van Afghanista door de Taliban, NRC Handelsblad, 16 augustus 2021)

"Ach wat heet nou traag, er was eerst nog tijd.
Ik maak nimmer fouten, tot het me spijt.
Het was andermans strijd die ik hier verloor
en we zagen het komen - complimenten daarvoor.

Er ging iets niet goed, maar is dat meteen slecht?
We deden ons best en ook dat mag gezegd.
Doorgaans alwetend, voor de rest onbekend.
Altijd daadkrachtig, maar niet in het weekend.

Je voelt je verraden? Wees niet zo negatief:
we boden je voor de ondergang perspectief.
We sloegen alarm! Daarna sliepen we door.
Al die grijze gebieden waar ik je nooit over hoor…

Wie z'n huis is ontvlucht heeft een huis. Is dat arm?
Slechts een beetje te laat, want je bloed is nog warm."

Staartdeling

(Bij de weerstand tegen EU-klimaatplannen en overstromingen in Limburg, NRC Handelsblad, 17 juli 2021)

Als de werkelijkheid doodloopt, bouwen we een ark.
Onze geschiedenisboeken staan er vol mee.
Religieuze boeken zijn de bron van deze vlucht.
Om ons heen voedt hebzucht zich met kruimels
- als een staartdeling
grijpt het steeds wat overblijft.
Het is niet eerlijk.
Die zin hardop uitspreken is soms voldoende.
Gefluisterd door iemand die het meent
breken er dijken.
Hoe kan ik helen? Dat is een vraag
waar de boeken verschillende antwoorden op hebben
en die verdeeldheid
sluit het bestaan van een juist antwoord uit.
Soms breekt er onrust uit op het dek.
Wat als de ark geen nieuw land vindt dit keer?
Of erger: een veerboot blijkt?
Ben ik weer. Heb je me gemist?
Alles is waterig, water.
We zoeken manieren
de eentonigheid te doorbreken.
Ook deze zoektocht mondt al snel uit in herhaling.
Er is wel een uitweg: voor wie erachter komt
dat soms het waterige zelf
de meeste smaak heeft.
Staan ze daar met hun kruimels.
Had nou maar water opgekocht!
Jullie smaakjes hoef ik niet meer.
Dat is hoe helen begint.
Op een dag loop je dorstig een moeras in
dat aan het opdrogen is.
Als een insect in de modder die uithardt,
een fossiel in wording,
je stofhoest een zucht.
Geduldig zul je wachten.
Eeuwenlang wacht je.
Heel voorzichtig
zal een nieuwe regen je wassen.

Herdenking

(Bij de versoepeling van de coronamaatregelen, NRC Handelsblad, 4 juni 2021)

Een sneeuwstorm valt altijd in het niet bij de gedachte
aan een sneeuwstorm. Ja: koud. Ja: wind. Maar niet
de tijdloze ervaring van een blinde wereld, niet
het stil zetten van de maalstroom, geen stormoog
vol spierwitte gratie.

Toen stond opeens de zomer voor de deur.
De eerste hitte zonder jou. Rouw bleek een schokkerige
achtervolgingsscène in een duistere steeg
op een stralende dag. Hoe hier opeens in het donker
in de zon, waar ik je eindeloos mis loop?

In het midden van een menigte die de huid afwerpt
om verder te zwermen krijg ik je terug. Eerst in flitsen,
dan gedachten aan jou zo compleet
als een rijzig recept, dwarrelen lang genoeg
om weer eens af te dwalen, als in de periferie
van een sneeuwstorm die iets goeds verwoestte.

Ik kom er niet uit. Je valt nooit in het niet.

3×2 minuten
Een driestemmige herdenking

(Bij de Nationale Dodenherdening, NRC Handelsblad, 4 mei 2021)

Persoon 1: de taptoe-speler | Persoon 2: een vluchteling | Persoon 3: onze politieke medemens

1: Oh, ze hebben allemaal mijn valse noot gehoord! Een jaar lang oefenen en toch die onzekere tril erin geslopen…

3: Kransen leggen. De verhalen van de overlevenden lezen. De namen van de slachtoffers opnoemen. En de daders dan? Wanneer gaan we de daders noemen? Ik wil de slachtoffers nooit vergeten, maar laten we de namen van de daders buutvrij halen dankzij het verstrijken van de tijd?

1: Nou ja, ze hebben de valse noot alleen gehoord omdat ze de muziek door en door kennen. Dat is de kracht van herhaling. Dankzij het ritueel herkennen we wanneer er iets mis is. (Neuriënd:) Pam-pa-dum. Pam-pa-(valse noot).

2: Ik kan me de laatste keer dat de wereld zo stil was niet herinneren. Een dictator, twee oorlogen, drie valse paspoorten, vijf grensposten, de Middellandse Zee. Allemaal overleefd. Voor wat? Om zes dagen per week in een magazijn te werken? Toiletartikelen te sorteren? WC-verfrissers in dozen te stoppen? Als ze me nu dood zouden schieten zou ik nog te moe zijn voor mijn eigen begrafenis.

1: Morgen schrijven de kranten: taptoe-speler gaat de mist in. Morgen gaat de vis d'r in - zegt mijn moeder altijd over de kranten. Wat dat betreft is iets benoemen alleen niet genoeg om het je te herinneren.

2: De laatste tijd is het steeds vaker alsof ik niet wakker kan worden, de dag in kan komen. Alsof ik gewaterboard word in mijn remslaap. De ergste straf, zeiden ze, is verdrinken. Maar de loopplank van dit schip is een lopende band. De ergste straf is niets erg meer vinden. Dat is de kracht van herhaling. Zodra je op je automatische piloot overgaat, kunnen ze alles met je doen.

3: Zonder daders lijkt een misdaad een natuurverschijnsel. Een ongelukkige samenloop van omstandigheden. Een systeemfout, wie zal het zeggen. Eerst ontkenden ze de holocaust. Toen dat niet meer werkte, begonnen ze het te bagatelliseren. Keer op keer, zodat we vanzelf zouden denken dat er wel een kern van waarheid in moest zitten. Dat is de kracht van herhaling. En daarom moet het herdenken ook herhaald. Als tegengif.

1: Over 100 jaar weet niemand nog dat ik een blunder maakte, laat staan hoe ik heette. Ja, maar daar heb ik helemaal niks aan als ik morgen op de kazerne kom. O mijn god, hoe kon ik zo dom zijn.

3: Hannah Arendt zei dat de ideale onderdaan van de totalitaire maatschappij niet de overtuigde nazi is, noch de overtuigde communist, maar de mens voor wie het onderscheid tussen feit en fictie… niet langer bestaat. Maar wat als het onderscheid tussen feit en fictie nog wel bestaat, maar zonder gevolgen blijft? We benoemen de leugens, krijgen gelijk - en er gebeurt niets. We vinden de oorzaak, schrijven de waarheid - en er gebeurt niets.

2: Kop op, zeggen ze. Schouders d'r onder. Morgen weer een dag. Allemaal goedbedoelde adviezen. Maar troost is niet alleen iemand die zegt 'het komt goed'. Het kan ook iemand zijn die zegt 'ik weet hoe erg het is'.

3: En dan die ondraaglijke paradoxen die me dagelijks uiteen trekken. We moeten trots zijn op Spinoza, maar we mogen geen filosofie studeren. We stellen onszelf voor als een baken van vrijheid en beschaving, maar zijn boos als mensen er heen willen komen. We dragen politici die de Neurenbergprocessen diskwalificeren onder de noemer van vrijheid het parlement in. Wat is je vrijheid waard zonder rechtvaardigheid?

1: Ik vraag me af welke namen ze over 100 jaar nog wel kennen. Of ze nog steeds twee minuten stilte zullen houden. Of er nog steeds muzikanten voor het oog van de natie het gewicht van de geschiedenis zullen dragen.

2: Twee oorlogen, vijf grensposten, de Middellandse Zee. Voor wat? Al die mensen die niets van vrijheid weten die roepen dat ze iets van vrijheid weten. Je gaat pas iets van vrijheid weten wanneer je niets van vrijheid mag weten. Vroegen zij mij maar om advies.

1: Misschien dat er over 100 jaar wel nieuwe oorlogen zijn geweest, met nieuwe slachtoffers om te herdenken. Nieuwe rituelen. Pfoe, daar kan ik me nog helemaal niks bij voorstellen.

3: We benoemen de leugens, krijgen gelijk - en er gebeurt niets.

We vinden de oorzaak, schrijven de waarheid - en er gebeurt niets.

2: Mijn advies zou zijn: bereid je voor op het allerergste, maar vergeet niet om ook op het beste te hopen.

1 (neuriet stukje einde van taptoe): Pam--pa-dam.

3: Wat is je waarheid waard zonder slagvaardigheid?

1 (zacht): Pam-pa-dum.

2: Je voorbereiden op het ergste. Nooit vergeten op het beste te hopen.

1&3: -

2: Je voorbereiden op het ergste. Nooit vergeten op het beste te hopen.

Een paasgedicht
(Bij de wantrouwen tegen Mark Rutte, NRC Handelsblad, 4 april 2021)

Treurig die dag, een donderdagnacht
waarin een land op waarheid wacht.
Rutte, Hoekstra, Kaag, ze gaan gedrieën
naar het einde van de via via Dolorosa.
Daar treffen we de waarheid op d'r knieën.
De nieuwe stemmen zingen al het Lacrimosa,
een eensgezinde roedel, nog in lamswol:
na het weekend zullen ze elkaar verscheuren,
tot die tijd deelt men één feeststol.
Van modder krijgt de waarheid camouflagekleuren.
Niemand weet nog wie wat waar beweerde.
Of waarheid wel bestaat, als je iets bent vergeten.
Maar selectieve amnesie was nooit wat deerde:
wat wringt is het selectieve geweten.

De mensen die hij naar de afgrond bracht
moeten de onverbiddelijke leider nu vergeven,
terwijl een nieuw leider precedenten schept.
Met een oordeel dat niet over consequenties rept
is de controlerende macht voorgoed verdreven.
De waarheid languit op de grond, en naakt.
En weer een laatste kans die niet de laatste is.
Zou hij weten dat er op de hele wereld
geen bedrijf is dat vertrouwen maakt?
Een eenzame leider baart een eenzaam volk,
dat is de omgekeerde wet van democraten.
Waarheid staat pas weer op in iemand anders' mond.
Oh Rutte - door te blijven heeft u ons verlaten.

Tweestrijd

(Bij de verkiezingen voor de Tweede Kamer, NRC Handelsblad, 13 maart 2021)

We gaan er naar kijken, mevrouw.
Een adviescommissie zal zich er over buigen.
Het was zeker niet onze bedoeling
en het was al op onze radar,
maar mocht u desalniettemin het idee hebben
benadeeld te zijn, dan zullen we er melding van maken
bij de taskforce die onderzoekt
hoe het toch allemaal zo heeft kunnen lopen.
Heeft de toolkit u dan helemaal niet geholpen?
We zijn ondertussen benieuwd hoe u deze klantreis ervaart.
Neemt u daarom vijf minuutjes de tijd
om onze vragenlijst in te vullen.
U kunt er een mooie waardecheque mee winnen.
We verrekenen hem met uw laatst ontvangen naheffing.
We geven het antwoord dat wij geven.

Het is tijd voor verandering! Het is nu echt tijd
om de schouders eronder te zetten, onze ogen
op de bal. Dat kan alleen samen.
Het is erop of eronder, want het is crisis.
Want de verkiezingen komen er aan.
Echte keuzes maken. Met vertrouwen
en daadkracht. En vrijheid.
Voor de gewone man op straat.
Voor die verzorger, die zo hard werkt.
En voor die politieman
(of vrouw natuurlijk #gelijkekansen).
Het kan, dus het moet.
Ben jij er bij? Klik dan hier
om je aan te melden.
Het is vijf voor twaalf.
Het is echt erg.
Het is bizar.

Een op drie

(Ter gelegenheid van Wereld Kanker Dag, NRC Handelsblad, 4 februari 2021)

Een op de drie heeft een gelukssteen,
gekregen van een op de drie boezemvrienden,
die daar in geloven. Een op de drie poezen
zit op dit moment voor het raam
en een op de drie spraakberichten
blijft onbeluisterd: mijn vertwijfelde stem
eeuwig vast in de klankkast van de ether.

Een op de drie is al verloren
vóór het startschot klinkt, maar vangt toch aan,
probeert het. Van mij mag je wel tien
van de dertig koekjes eten, wat deert het?
Ondertussen vindt een op de drie verkenners
moeiteloos de weg terug naar het kamp,
waar alledrie de paarden drinken.

En een op de drie krijgt kanker.
Ziet de arts de gang op komen,
weet eigenlijk de uitslag al.
Die blik: de proclamatie van een ramp.
- Ziet het gewone leven op een sloepje stappen,
is de galeislaaf bij zijn eigen zinken.

Nederland

(Bij haar benoeming tot Dichter des Vaderlands, NRC Handelsblad, 22 januari 2022)

Je nostalgie is oprecht, maar je rookworst is nep
Je boodschap is groen, maar aan je platform kleeft bloed
Je algoritme sadistisch, je vangnet een hoepel
Je bijstand gekort, terwijl optimisme een plicht is

Je plan radicaal, wanneer de camera draait
Je vaccinatiegraad hoog, als je managers telt
Je vrijheid een waakvlam, democratie polyester
En niemand die weet wat je ware gezicht is

Je geweten, verleden, je opinies, experts
Je consultants, commissies, obsessies, je taal
Je vergeten kwitanties met het hele verhaal
En je schoorvoetende sorry, dat aan niemand gericht is

Je hoort 'het begin van het einde', denkt: einde
steeds vaker. Aan deze maskerade van nevenschade
met op de achtergrond het gerinkel van centen
Je bent een winkel, zegt men - die dicht is

Bij gebrek aan natuurijs ben je een schaatser die zwemt
en je zwemt langzaam omhoog naar een boei, waar het licht is
Wee wat zich wreekt, je bent een burger die stemt
Het is bijna lente. Je bent moe, maar je bent er nog

Vraag niet hoe, maar je bent er