De Blauwe Schuit: Groten der aarde, levend voor uw glorie

Sommige Blauwe Schuit-uitgaven werden nooit voltooid, al waren er wel proeven gedrukt.

Een van die niet gerealiseerde uitgaven bevat een titelloos gedicht waarvan de eerste regel luidt:

Groten der aarde, levend voor uw glorie,

Een matig gewaardeerd gedicht

Het titelloze gedicht telt 25 strofen van 4 regels en is geschreven door Klaas Heeroma (1909-1972), die voor zijn poëzie het pseudoniem Muus Jacobse gebruikt.

Het gedicht werd ook aangeduid als 'De historie' vanwege de laatste regel:

En de historie is in U vervuld!

De dichter zou het publiceren in zijn bundel Het kind en andere gedichten (1949, p. 19-24). Een ander titelloos gedicht (bekend als 'Het doopvont') werd tegelijk door hem aangeboden aan De Blauwe Schuit en dat werd wel gepubliceerd, als Zo dikwijls als ik dwalend). De drukker H.N. Werkman (zie korte biografie) ontving de gedichten half april 1944, maar hij liet weten dat hij die kopij nog even liet liggen.

August Henkels, die de meeste uitgaven van De Blauwe Schuit redigeerde (zie biografieën), had het gedicht voor publicatie geaccepteerd en vroeg op 18 juni 1944 om drukproeven. Werkman liet de tekst zetten door zijn assistent Wieberen Bos en hij stuurde twee proeven aan Henkels (22 juni). Het waren 'vier pagina’s op formaat van het Doopvont'. Werkman vond er niet veel aan kennelijk. Hij schreef dat de gedichten van Jacobse 'heelemaal niet slecht' waren, maar 'wat saai en hier en daar een beetje gerijmel. Er zijn wel betere edities geweest, de zwanen bijv. die algemeen als een der beste wordt geprezen.' Daarmee vergelijk hij het werk van Jacobse met dat van de beroemde Simon Vestdijk, wiens De doode zwanen veel indruk had gemaakt.

De poëzie van Muus Jacobse maakte een matige, traditionele indruk. De criticus Jan Greshoff had over zijn debuut in 1928 geschreven: 'Zulke gedichten noem ik altijd maar leege lucifersdoosjes: buitenop het conventioneele merk en binnenin lucht'. Na de Tweede Wereldoorlog manifesteerde Heeroma zich vooral als taalfilosoof.

Een gedicht zonder illustratie

Henkels vroeg aan Werkman de uitgave het formaat van Zo dikwijls als ik dwalend te geven en de bewaarde gebleven proeven voor deze uitgave hebben inderdaad een daaraan bijna identiek formaat.

Over de illustratie op het omslag schreef Werkman alleen in technische termen. Hij had namelijk bij toeval een nieuwe techniek voor de drukrol ontdekt bij het schoonmaken van de palette (waarop hij de inkten uitrolde).

Hij deed er heel geheimzinnig over en wilde meer proeven doen met een vloeistof 'die eerst een beetje stinkt maar dat trekt er wel af'. Hij vond de techniek 'fabelachtig van eenvoud en van resultaat'. Hij moest nog uitzoeken of het geschikt was voor een oplage en als dat zo was, wilde hij 'het gebruiken voor de BS uitgave De Historie met de wazige effecten' (brief van 6 juli 1944).

Wazige effecten of niet, er kwam geen illustratie. Op 8 augustus 1944 schreef Henkels dat de uitgave wat hem betreft kon worden gedrukt:

Stuur je me nog een proef van het ontwerp-omslag? Je denkt er zeker wel om, dat daar de titel op moet?

In de brieven van de uitgevers komt daarna niets meer voor over deze uitgave. Het colofon zegt dat er 50 exemplaren zijn gedrukt in augustus 1944, maar het drukstadium is nooit bereikt. Er zijn maar een handvol proeven bewaard, waarvan sommige exemplaren vier pagina's met het hele gedicht en het colofon bevatten (zoals het KB-exemplaar). In andere exemplaren ontbreekt dat colofon.

[Auteur van deze bijdrage: Paul van Capelleveen]

Beschrijving

[Muus Jacobse (K.H. Heeroma)], [Tekst met beginregel:] Groten der aarde, levend voor uw glorie,.

4 bladen, 248x160 mm.

Gedrukt in augustus 1944 (niet gepubliceerd).

Letter: Holandsche Mediaeval (tekst: corps 12; colofon: corps 10).

Oplage: 0. Er zijn circa 5 proeven bewaard.

Papier: ?

Colofon: 'Dit onuitgegeven gedicht werd gedrukt en verlucht door H.N. Werkman in Augustus 1944 in een oplage van 50 ex., die niet in den handel komen, voor de vrienden van De Blauwe Schuit.'

Literatuur

  • Hendrik Nicolaas Werkman, Brieven rond De Blauwe Schuit (1940-1945). Nijmegen, 2008.
  • Ate Zuithoff, Hendrik Werkman en De Blauwe Schuit. Herinneringen van een schipper. Utrecht, 1995.