Poèmes et bois

'Als je de verschijning van mijn boek iets zou kunnen bespoedigen, zou dat zeer, zeer goed zijn!', schreef Raoul Hausmann aan de nu legendarische uitgever Iliazd in november 1959. Op dat moment waren zij al vijf jaar bezig aan het boek Poèmes et bois, dat uiteindelijk pas in 1961 verscheen. Hausmann was een voorloper van de Berlijnse dada-beweging en een pionier op het gebied van de fonetische en visuele poëzie. Ilia Zdanevich had in zijn geboorteland Georgië al een uitgeverij, Grad 41, die hij later in Parijs voortzette. Poèmes et bois bevat vijf kleurenhoutsneden en vijf (Franstalige) gedichten van Hausmann. De typografie is bijzonder: de gedichten zijn op zo’n manier gezet en gespatieerd dat de tekst de vorm en de beweging van de houtsnede op de voet volgt. Er zijn slechts 50 exemplaren gedrukt, alle op keizerlijk Japans papier. Ze zijn gehuld in een perkamenten omslag.

Ilazd had voor Franse begrippen een unieke benadering van het kunstenaarsboek. Geheel in de traditie van de idealistische Russische avant-gardisten stond niet de luxe van een editie voorop, maar de boodschap. Iliazd probeerde 'de menselijke waarden te herzien'. Hij vond het literaire aspect van een uitgave belangrijk, in tegenstelling tot galeriehouders die 'livres de peintres' uitgaven om hun kunstenaars te promoten. Van de twintig geïllustreerde werken die werden uitgegeven bij uitgeverij Degré quarante et un zijn er acht door Iliazd zelf geschreven. Voor de overige twaalf vroeg hij bevriende auteurs of schrijvers die hij bewonderde (zoals Raoul Hausmann) om een tekst.

De uitgaven van Iliazd doen sober aan (zeker in vergelijking met bijvoorbeeld die van Vollard): bij Iliazd geen decoratieve initialen, ornamenten of sets met extra illustraties. De typografie daarentegen is overweldigend en voor elk boek anders. Verschillende lettertypen- en corpsen en een ongebruikelijke, fantasievolle lay out met verticale of diagonale regels domineren de bladzijden. Ook de uiterlijke verzorging van het boek hield Iliazd zelf strak in de hand: hij bepaalde het aantal blanco schutbladen, het formaat, de plaatsing van de illustraties en de omvang van de oplage. De resultaten waren er dan ook naar, al lieten ze soms een jaar of zeven op zich wachten...

Bibliografische beschrijving

Beschrijving: Poèmes et bois / Raoul Hausmann. - [Paris] : Degré quarante et un [Iliazd], [1961]. - 5 bl. : ill. ; 45 cm

Drukker: Union

Oplage: 50 exemplaren

Exemplaar: Nummer 38 van de 50 op Japans papier

Bijzonderheid: Gesigneerd door de auteur/kunstenaar en door de uitgever

Bibliografie: Bénézit 6-806/807 ; Monod 5843

Aanvraagnummer: KW Koopm E 49

Literatuur

• Paul van Capelleveen, Sophie Ham, Jordy Joubij, Voices and visions. The Koopman Collection and the Art of the French Book. The Hague, Koninklijke Bibliotheek, National Library of the Netherlands; Zwolle, Waanders, 2009
• Paul van Capelleveen, Sophie Ham, Jordy Joubij, Voix et visions. La Collection Koopman et l'Art du Livre français. La Haye, Koninklijke Bibliotheek, Bibliothèque nationale des Pays-Bas; Zwolle, Waanders, 2009
• Iliazd. Paris, Centre Georges Pompidou, 1978
• Audrey Isselbacher, Iliazd and the illustrated book. New York, Museum of Modern Art, 1987
• Adelheid Koch, Ich bin immerhin der größte Experimentator Österreichs: Raoul Hausmann, Dada und Neodada. Innsbruck, Haymon, 1994