Perspectives

De surrealist Paul Éluard had een grote voorliefde voor schilderkunst en boeken. Het liefst zag hij ze verenigd in een 'livre d'artiste' of kunstenaarsboek. Hij werkte niet alleen samen met grootheden als Picasso, Chagall, Klee en Magritte; zij behoorden zelfs tot zijn intieme vriendenkring en maakten illustraties bij zijn werk. Éluard op zijn beurt 'illustreerde' ook het werk van kunstenaars met zijn gedichten, waarbij ook de minder bekende kunstenaars zijn aandacht trokken. Toen Éluard via de uitgever het werk van een graveur genaamd Albert Flocon onder ogen kreeg, met de vraag of hij er gedichten bij wilde maken, werd hij aanvankelijk afgeschrikt en borg ze op. Na enige tijd vond hij de etsen per toeval weer in een kartonnen map. Deze kopergravures maakten nu een diepe indruk op hem, waarop hij er tien korte gedichten bij schreef.

Toevlucht

De schilder, graveur, illustrator en auteur Albert Flocon werd in Duitsland geboren als Albert Mentzel. Hij studeerde aan het Bauhaus van Dessau en werkte in een grafisch atelier in Berlijn. In 1933 emigreerde hij naar Zuid-Frankrijk waar hij als zelfstandig kunstenaar zijn werk voortzette. Tijdens de bezetting in 1944 werd hij met vrouw en oudste dochtertje gearresteerd. Hij overleefde. Zijn vrouw en dochtertje werden in Auschwitz vermoord. Flocon nam zijn toevlucht tot de kunst en begon zijn ervaringen in persoonlijke werken te graveren. Met de kopergravures uit Perspectives maakte Albert Flocon in 1949 zijn debuut. Flocon beheerste zijn burijn (graveernaald) uitstekend en blonk hierin vooral uit met zijn gevoel voor ruimtelijke schepping. Van de boeken die hij schreef over perspectief en andere onderwerpen bezat verzamelaar Louis Koopman er één: L'univers des livres uit 1961.

Mentale ontsnapping

De uitgave van Perspectives kwam in 1948 van de pers, maar lag pas op 15 juni 1949 in enkele boekenwinkels, ter gelegenheid van een expositie van de uitgever Maeght. De gravures in Perspectives zijn evenals de gedichten van Éluard sober van stijl. Het zijn grafische voorstellingen die soms doen denken aan het werk van de Nederlandse kunstenaar M.C. Escher. Flocon en Escher ontmoette elkaar echter pas in 1965, op een tentoonstelling in Parijs. Escher noemde Flocon zelfs zijn eerste geestverwant.

Het thema 'perspectieven' wordt gezien als Flocons mentale ontsnapping aan zijn ervaringen uit 1944. De ogenschijnlijk eenvoudige etsen hebben iets mysterieus. Ze lijken geen enkel verband meer te hebben met een concrete werkelijkheid; Flocon presenteert een abstract ruimtelijke wereld van grafische vormen en nu en dan enkele abstracte mensfiguren die niettemin een gedachte uitdrukken. De enkele herkenbare elementen van Flocons etsen – een mensfiguur, een hand, het gat van een slot – contrasteren met de niet te duiden ruimtelijke perspectieven. Zij balanceren op het grensvlak tussen surrealisme en metafysisch realisme.