De gedichten des Vaderlands van Tsead Bruinja
De zesde Dichter des Vaderlands, Tsead Bruinja, schrijft op gezette tijden een Gedicht des Vaderlands voor NRC Handelsblad, te beginnen met een gedicht op 17 januari 2019 ter gelegenheid van zijn benoeming. Met toestemming van de auteur zijn de gedichten ook op de KB-website Nederlandse Poëzie te lezen.
© Tsead Bruinja
fiets 'm d'r in mark
(Bij de val van het kabinet Rutte 3, NRC Handelsblad, 18 januari 2021)
iedere kikker moet zijn vijver kennen zeggen ze in bulgarije
ik dacht dat het betekende dat je op de hoogte moet zijn
van wat er in die vijver leeft maar wie daar zijn eigen vijver
kent als kikker kent zijn plaats is de werkelijke betekenis
het is de hoogste tijd voor mij deze vijver op te geven
wat niet erg is ik ben wit ik heb werk aan fraude
signalering voorzieningen bewaar ik geen enkele herinnering
ik kom niet voor op afgewerkte lijstjes geen schandaaltje
kleeft aan mij behalve XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX
XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX
XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX
XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX
XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX
het is een vrij land bovendien net wat vrijer voor mij
en de directeur van de belastingdienst
dan voor fatima tarik of genelva
een trap na wil ik je niet geven mark een aai over de bol
ook niet ondanks dat je het goed met mij voorhad
en overuren maakte op je overuren
(als ik volledig ben geïnformeerd)
met je verder en samen aan de slag vind ik wat overdreven
of we knutselen van de zomer een zijspan aan je koga
en melden ons aan bij dat spelprogramma
geheel onbezoldigd
zo waarlijk helpe mij god almachtig
ook die van fatima tarik en genelva
x weet het ook niet meer
(Na gesprekken met tbs'ers, NRC Handelsblad, 10 december 2020)
ik was iemand die ervoor gezorgd heeft
dat ik hier terecht ben gekomen
ik wil niet de indruk wekken
dat het altijd aan de ander ligt
ik was verslaafd
ik ben er vijftien jaar vanaf
ik ben geen leider
ik ben iemand die de schuld krijgt
ik heb de naam gekregen
dat ik een groep ontwricht
dat ik het team ontwricht
ik vind het moeilijk om kwetsbaar te zijn
ik ben bang dat ik overlopen word
ik weet niet meer hoe ik met mensen om moet gaan
ik vind dat het strafbaar gesteld moet worden
wanneer iemand niet zegt hoe hij mij ervaart
en daarmee de beeldvorming over mij beïnvloedt
het lijkt erop dat je helemaal perfect moet zijn
om geholpen te kunnen worden
ik sta altijd tien-nul achter
ik heb altijd gedacht dat ik die tien-nul
zou kunnen inhalen
ik ben blij dat iemand ziet
dat er bij mij groei is ontstaan
als ik alles zelf zou kunnen aanleren
zou ik hier niet zitten
er was eens werk
(Ministeries danken rijksmedewerkers voor de inzet tijdens de coronadagen, 22 juli 2020)
er was eens werk dat niet kon wachten
van alles hing er vanaf er was haast bij en soms
kwam het allemaal op jouw schouders neer
dat werk komt weer
maar nu is er werk
dat wel even kan blijven liggen
kijk rustig toe
hoe
het
zich
opstapelt
en nog lang niet op omvallen staat
pak het vast bekijk het met aandacht
geef het de verwondering
waar het om vraagt
strek je uit
ga ernaast zitten en vertel elkaar
over het werk dat er eens was
wat het heeft teweeggebracht
in een land dat van heel veel keer 120.000
bijna onzichtbare zijden draadjes
aan-elkaar-h-a-n-g-t
bel dan om een uur of drie naar huis
om te vragen waar jullie uit eten gaan
zeg dat je eerst een terrasje pakt
dat het werk er zo vredig bij ligt
stevig opgeborgen in mappen
kalm en beschikbaar
de dood is geen meester uit duitsland
(Bij de Dodenherdenking en Bevrijdingsdag, 4 en 5 mei 2020)
de amerikanen leerden het van de japanners
en de japanners kopieerden het van ons
wij hadden het op onze beurt van de chinezen
of van de spanjaarden afgekeken
je windt een doek om iemands hoofd
verzadigt hem herhaaldelijk met water
zodat hij of zij wel in moet slikken
en vlot krijg je antwoord op al je vragen
voordat ze een naïeve romantica was
die haar brieven met sieg heil ondertekende
had schoonheid haar eigen gezicht
al ruimschoots verbrand
sindsdien proberen wij een fik te blussen
en proberen zij het vuurtje
aan te laten wakkeren
we gooien een concert ertegenaan
laten helikopters met loodzware olijftakken overvliegen
die met messcherpe rotorbladen de ruime graven
in de wolken
net niet raken
gisteren rolde er geen fust over de rubberen matten
van het ingezakte malieveld
vonden wij tussen uitslagen uitvaarten en grafieken
tijd om ons te verdiepen
rust om elkaar in de ogen te kijken
en na te denken over wat we zo krampachtig
en armetierig in stand willen houden
of wat we na 75 jaar eigenlijk
hebben te vieren
grachtengordelgedicht met duur eten
(Bij de crisismaatregelen in verband met het coronavirus, 16 maart 2020)
na het elkaar niet omhelzen en het bespreken
van het elkaar niet omhelzen
na de vitello tonnato de saltimbocca
en het viertal glazen witte wijn
die het gesprek met de 87-jarige vriendin
over het wel of niet doorgaan met publiceren
als je op leeftijd bent en misschien niet meer
beschikt over de scherpste pen
vloeit jullie gesprek over
in het vergelijken van verliefdheden
het verschil in temperament
na de extra limoncello
die na de limoncello van het huis
nog besteld moest worden
aan het einde van het gesprek
dat je in eerste instantie wilde afblazen
vanwege je droge keel
kijk je de vriendin aan die betaald heeft
voor je eten
je geeft haar een knuffel een dunne kus op de wang
en begint meteen je te verontschuldigen
ze wuift het weg en zegt in een zijstraat van de jordaan
waar fietsen net wat te dicht op elkaar staan
ik denk dat ik weet wat je bedoelt
in de halflege tram naar huis gaat het door je heen
het heeft mij goed te pakken
dit wikken en dit wegen
maar nog niet stevig genoeg
geen broeders maar een eiland
(Bij de Brexit, 31 januari 2020)
een toerist loopt een coffeeshop in
en begint dronken tegen de eigenaar
die van jou lust er wel pap van
die heeft er altijd zin in
die kun je op elk moment van de nacht
er wel voor wakker schudden
of niet dan
wink wink
losse handjes en straks
een dikke bovenlip
onder het uitspansel bij paal 28
valt een gezin uit elkaar dat ruzie maakt
over de pleegkinderen
vrede voorspoed en vriendschap
met alle naties
daar wordt niemand beter van
hoeft een naam iets?
(bij het project "De 102.000 Namen Lezen" van Herinneringscentrum Kamp Westerbork, 27 januari 2020)
elke naam moet ten minste
een keer worden gespeld op het gemeentehuis
vreugdevol door een ouder die met die naam
een geloof een held een vriend of een familielid
in leven houdt
elke naam moet minstens vierduizend keer
worden geroepen vanuit een halfopen buitendeur
terwijl de warme lucht van het avondeten door een keukenraam
een koude kinderneus inkrult
alle namen horen zeker vijf maal op het puntje
van de tong van een beste vriend te liggen bij de vraag
naar wie zijn of haar beste vriend is
en waarom
geen één naam verdient het om ongefluisterd te blijven
en niet via het oor van een geliefde
buitengewoon vaak de buik van die ander
te kriebelen
daar zijn namen voor gemaakt
namen horen een leven lang mee te gaan
en met een heel leven weet u heel goed
wat ik bedoel
namen mogen alleen langzaam verdwijnen uit onze gedachten
en niet voordat ze een afscheidsdansje hebben gemaakt
op onze bevende lippen
er is geen enkele reden om de naam
van een muur te schroeven
als die naam niet een nieuw huis
te wachten staat
want een naam wil leven
de laatste fik
(Bij het overlijden van Jules Deelder, 19 december 2019)
in de wereld waar de omgeving van de mens
zijn medemens is zegt jules deelder
hoe kun je nou illegaal op deze wereld zijn?
als je er eenmaal bent dan ben je er toch?
in het heelal dat groter lijkt hoe verder men kijkt
waarin jules deelder schrijft lieve ari wees niet bang
de wereld draait rond en dat doettie nog lang
denk ik zo mot het blijven
we houwe ‘t klein
binnen de kortste keren dondert er
op mijn schouder uit zo’n tyfustekenfilmwolk
een schraal duiveltje een opgeschoten engeltje
dat in mijn oor begint te jengelen
pleurt toch op man rot op naar je familiegraf
en gaat er zelf in leggen
lamlendige amsterdamse paardenlul
de dood is kut je moet het leven
niet te ernstig nemen
spijtig dat zijn wonderbaarlijke lichaam
geen voer voor de maden zal wezen
ik had die beestjes een verzetje gegund
liever naar het malieveld dan aan de hanebalk
(Bij het protest van de boeren tegen de stikstofmaatregelen, 19 oktober 2019)
denkt u er wel eens over
om uit het leven te stappen?
vroeg agrarisch coach
monique te kiefte in 2018
aan een aantal boeren
meer dan 10 mensen zeiden ja
zegt ze in een item van nieuwsuur
van november vorig jaar
echt zorgen maakte ze zich pas
wanneer een boer niks zei en zij zag
dat hij zich betrapt voelde
boeren zijn binnenvetters
die vragen niet makkelijk om hulp
verlies je je boerderij dan verlies je
niet alleen je eigen baan
je verliest de baan van je kind
grond waar je een band mee hebt
het is niet het failliet van een man
maar van een familie
je laat verloren gaan wat je ouders
en hun ouders hebben opgebouwd
daar zou ik ook voor met de trekker
naar den haag gaan
toen ik niet durfde te springen
heb ik de dominee gebeld
zegt een brabantse varkensboer
in hetzelfde item
die is meteen gekomen
en heeft mij gezegd
haal dat touw alsjeblieft weg daar
Vuurvogel
(Bij de dood van Prinses Christina, 16 augustus 2019)
er is een kind gestorven
van wie de ouders een radio
naast haar box lieten neerzetten
daar werd ze rustig van
er is een oma gestorven
die liedjes bewaarde voor haar kleinkinderen
gewoon in haar telefoon
er is een tante gestorven
die als jonge vrouw hartstochtelijk liefhad
en daar geen toestemming
voor wilde vragen
er is een juf gestorven
die jonge amerikanen
leerde dansen en zingen
wie tijdens een pirouette niet duizelig wil worden kijkt zo lang mogelijk
naar één plek
er is een zwaluwkuiken
vanochtend met lichte botten
een toevallig nest uitgevlogen
hoe dicht ze bij de muziek is geweest
en welk geluk ze zichzelf heeft weten
toe te kwinkeleren
gaat binnenkort in vlammen op
Een uitroepteken kun je niet doorgeven
(Bij de uitreiking van de Zilveren Anjer, 28 mei 2019)
laten we onmogelijk uit het woordenboek verwijderen
en vervangen door nog niet mogelijk gemaakt
nog niet aan de juiste persoon gevraagd
nog door te weinig mensen aan gedacht
nog een paar schouders erbij
dan kan het
laten we onmogelijk vervangen
door nog net niet of haast
het is een kwestie van tijd
en tijd kun je iemand geven
wij zijn er bijna
laten we stoppen met het hebben over werken
en het in plaats daarvan hebben over leren
dat het zwaar was wil ik geloven
ik zie de groeven in je gezicht
de slijtplekken in je kleren
maar vertel mij liever waar je achter bent gekomen
hoe het veranderd heeft wat je nu doet en zegt
en laten we dat opschrijven
zodat iemand anders
het later kan weerleggen
of uit mag diepen
de amerikaanse schrijver jack kerouac zei
voordat hij van idealist en spiritueel dichter
een verbitterde alcoholist werd
dat lopen over water
niet in een dag is gebouwd
ik zeg dat het een wonder is
hoe wij samenleven en de verbinding
niet laten verbreken
dit is een gedicht voor wie met mij
het onmogelijke uit ons woordenboek wil weren
en voor wie daaraan wil blijven werken
zodat een ander kan leren
Republiek leidt wereld royaal om tuin
(Bij de opening van de tentoonstelling 'Vensters' in het Scheepvaartmuseum, 10 mei 2019
wat wij hebben meegenomen
heeft ons gevormd
land dat we in kaart brachten
werd handel die we in kaart brachten
werd volk dat we ons aanschaften
je kunt je personeel overal vandaan halen
dachten wij
je kunt mensen aan je binden door hen te
laten geloven dat het allemaal niet in jullie
handen ligt geluk komt van boven rijkdom
moet aan de top verzameld voordat het naar
beneden sijpelt oorlog kun je voor je laten
voeren door vreemdelingen en bedrijven
zodat je zelf als bedelaar door het leven kunt
blijven gaan
en als barmhartige samaritaan
spring je op de bres
waan je je daden groot
maar wie op de pof leeft
van een gesust geweten
leeft in geleende tijd
en wie wacht op de beloning na de eindtijd
is met zijn lekke pronkjacht verwikkeld
in een spiegelgevecht
lood om oud vlees
er is personeel dat een aandeel eist
en dat je van de kaart zal brengen
wat heb je hun gevaarlijke dingen geleerd
met je kralen wapens en schelpen
door wat je hebt meegenomen
ben je gevormd maar niet af
de zee splijt vanzelf een tweede keer
nog even
dan ben je zelf de trofee
zijn we er klaar voor
(Bij de aanslag in Utrecht op maandag 18 maart 2019, in NRC Handelsblad, 20 maart 2019)
je kunt er geen kelder voor vullen met blikvoer
het is geen wat als ze komen want ze zijn er al
en ze zijn onder ons
erger nog we zijn het zelf
en het is de lelijkste kant van onszelf
die van innerlijke strijd een openbaar
strijdtoneel wil maken
alsof de verlossing buiten ons ligt
en een hand om de keel van de vijand
of je pik diep in de onwillige schoot van een ander
opluchting biedt
maar die vijand heeft familie
en die familie heeft internet
en overal weten ze jou te vinden
en anders je familie wel
of je voor gek verklaard wordt
of niet
ze starten de haat opnieuw op
hij mag nog een keertje
na dit rondje houdt hij ermee op
echt beloofd
in het abattoir spuiten ze niet langer
de wanden schoon
Dartel als een vlinder steek als een bij
(bij de Klimaatmars in Amsterdam, in NRC Handelsblad, 9-10 maart 2019)
ik wilde dit gedicht strijdbaar beginnen vanuit mijn linkse bubblicious bubbel
de meute ontkenners angsthazen en jaknikkers een beetje jennen
en de bevlogen spijbelaars verder opjutten met
jullie zouden niet thuis moeten blijven zitten terwijl wij marcheren
jullie zouden niet braaf petities moeten delen en algoritmes voeden
jullie zouden niet dat mobieltje moeten oppakken om toe te kijken
hoe anderen op twitter of instagram zich inzetten voor jullie toekomst
over zes jaar vreet het hele internet een vijfde van alle stroom
de rest gaat op aan diepvriezers waar meelwormen en zeewier
koud gehouden worden om later door een 3d-printer
als bloedrode steak op je bord te worden gedropt
het komt allemaal goed
ik wilde dit gedicht beginnen met de woorden van een jonge marcheerder
die als salescoach trots leiding geeft aan een team van donateurwervers
hij zegt dat mensen emotionele wezens zijn en dat de neef van freud
dit principe al krachtig heeft ingezet in de jaren twintig
hij maakte roken sexy voor vrouwen en stond aan de wieg van de reclame
van hem leerden we verlangen naar spullen die we niet nodig hebben
bussen vol pakketjes maken nu onze stoepen onveilig
dat is goed tegen de werkloosheid
goed voor de koopkracht
ik wilde dit gedicht strijdbaar beginnen
nadat ik naar gil scott-heron had geluisterd
de rapper die in 1970 riep dat de revolutie niet op tv ging komen
ik kwam niet veel verder dan
de democratie is niet van het scherm maar van de straat
de democratie heeft geen zendtijd nodig op een barkruk bij de wereld draait door
de democratie heeft jouw stem en voeten nodig
bemoei je ermee voorbij het stemhokje
dram onverschrokken voort
want elke politicus heeft een mailadres
en @email(link sends e-mail) laat je geen plaatjes zien
van patrijs zomertortel wulp of watersnip
hij laat je zijn tanden zien (of zijn vuisten)
als een gorilla dat doet bedoelt hij het niet slecht
wees een oorkruiper dartel als een vlinder
rond je tegenstander steek als een bij
ik wilde dit gedicht afsluiten met het einde der tijden
kun je niet liken op facebook
maar ik wil jullie de advertenties niet ontzeggen
ik wil jullie iets vragen
geef je kinderen een wereld waarin ze kinderen durven te krijgen
geef hun zorgen aandacht
geef hun tijd
voor volk en moederland
(bij zijn benoeming tot Dichter des Vaderlands, NRC Handelsblad, 17 januari 2019)
nederland je gaf mij een dubbele tong
en vruchtbare grond waar ik tuintegels overheen leg
ik zwoer dat ik de hark en spade in de schuur zou laten
maar nu zie ik overal onkruid
straks moet ik nog ondergronds
om het met wortel en tak uit te roeien
nederland ik ben niet tegen je gepolder bestand
je heupen zouden alles kunnen oplossen
maar ze zitten op slot
nederland so what als de grond verzakt onder onze voeten
ik balanceer al jaren tussen hier en de overkant
en zie ze daar niet veel anders doen
er is ruimte op de dansvloer
en er zijn manden van beschaving
waar we samen doorheen kunnen vallen
liefste bankiereklier mijn o vosselijn pass me die kruiwagen aub
er is een schuldberg die we moeten voeden
ik spuug in mijn handen en duw hem
in het zweet jouws aanschijns een mestvaalt op
en bedel gedwee om een hypotheek
nederland je gaf ons en de wereld waterwerken
baggeraars bruggen en bordeeleigenaren die bonnetjes schrijven
waarop ze hun onderneming een brasserie noemen
je bent mijn brea bûter en griene tsiis
my favourite slippery motherfucker ben je
en dat pakken ze ons nooit meer af
nederland ik ga van je vaderland een moederland maken
op de operatietafel met jou en je grote paddenstoel
het mes erin we gaan ruimte maken
ik zeg katsjing tegen je kassa nederland
samen laten wij ons de nagelkaas mooi niet van het brood eten
ik ga je een grote dienst bewijzen door te slapen met een ander
misschien moet leeuwarden je hoofdstad blijven en ga ik vlaanderen bezetten
dat vuurtje tussen ons gaat anders in een klap uit
nederland sluit je bordelen en maak je liefde gratis
pleur een paar bruggen over die middellandse zee en breid je helpdesk uit
ik wil de mensen wel te woord staan
nederland waarom kijk je zo sip
als ik je achterlijke zelfbeeld niet omarm
niemand wil een misogyne homofobe racist genoemd worden
waarom wil jij dat dan zo graag zijn?
nederland ik wil nooit je ex zijn
misschien word ik ooit je bruid