Oeuvre poétique
Jaar: 1957
Auteur: Robert Ganzo (1898 - 1995)
Kunstenaar: Jacques Villon (1875 - 1963)
Uitgeverij: Sautier
Oeuvre poétique, het verzamelde werk van de dichter Robert Ganzo, geïllustreerd door de beroemde 'peintre-graveur' Jacques Villon, wordt in verschillende werken over kunstenaarsboeken ('livres d'artiste') genoemd als een belangrijk boek dat op veilingen hoge ogen gooit. Het exemplaar in de Koopman Collectie is extra bijzonder, omdat het één van de slechts tien exemplaren op keizerlijk Japans papier is. Dit exemplaar bevat bovendien een originele tekening van Villon voor de ets bij 'Résurgences' (p. 118), van de etsen zijn achterin extra afdrukken meegebonden (een suite in eerste staat, en een suite gedrukt in roodbruin), waardoor dit exemplaar in totaal 24 etsen bevat; en voorin is een originele koperplaat voor de kleurenets bij 'Domaine' (p. 75) opgenomen. De hele oplage is door kunstenaar en auteur gesigneerd.
Artistieke familie
Jacques Villon was zeer actief als boekillustrator. Hij werkte mee aan een dertigtal geïllustreerde werken, zoals Les Bucoliques van Vergilius in de vertaling van Paul Valéry en Le grand testament van de 15de-eeuwse dichter François Villon - aan wie de schilder zijn pseudoniem ontleende, omdat hij in hem een zielsverwant zag. Ook verzorgde Jacques Villon de illustraties bij speciale edities van poëziebundels van eigentijdse schrijvers als Tristan Tzara en Paul Éluard. Hij hield van het werk van jonge dichters en stond dan ook positief tegenover het voorstel van boekhandelaar, uitgever en kunstkenner Marcel Sautier om de verzamelde gedichten van Robert Ganzo met zijn etsen op te luisteren. Sautier zou negen jaar later opnieuw werk van Ganzo uitgeven, hij liet toen het beroemdste gedicht van de dichter, Lespugue , door Zadkine illustreren.
Jacques Villon was de kunstenaarsnaam van Gaston Duchamp - de oudste broer van de dadaïst Marcel Duchamp. Om zijn ouders niet tegen de haren in te strijken - zij zagen geen brood in een carrière in de schone kunsten - werkte Gaston onder dit pseudoniem. Maar ondanks de weinig stimulerende houding van het echtpaar Duchamp kozen vier van hun zes kinderen een artistieke loopbaan. In 1894 ging Villon studeren in Parijs en voorzag hij in zijn onderhoud door illustraties te maken voor populaire tijdschriften zoals L'assiette au beurre. Hij was ook actief als graveur voor prenten – er was een grote markt voor reproducties van schilderijen van kunstenaars als Renoir, Matisse en Cezanne. Zijn activiteiten als illustrator en graveur hielden hem tot 1910 af van het schilderen. Pas na de Tweede Wereldoorlog brak Jacques Villon nationaal door als kunstenaar. Toen de internationale roem voor zijn eigen schilderkunst een feit was, ging hij zich weer toeleggen op grafisch werk, voornamelijk boekillustraties. In Frankrijk stond hij hoog aangeschreven; na zijn dood werd hij geëerd met een staatsbegrafenis.
-
Voor- en achterplat van boekband door Henri Mercher
De gulden snede
In 1912 richtte Jacques met bevriende kunstenaars (Francis Picabia, Fernand Léger) en zijn broers Marcel Duchamp en Raymond Duchamp-Villon de 'groupe de la Section d'Or' op, genoemd naar de door Leonardo da Vinci gedemonstreerde proportieleer die uitging van de gulden snede. Villon zou in zijn kubistische werk de gulden snede zijn leven lang blijven toepassen. Dat maakte zijn werk systematisch, orderlijk en harmonieus, in tegenstelling tot het meer expressionistische kubisme van bijvoorbeeld Picasso.
Voor Oeuvre poétique maakte Villon acht etsen, waarvan twee in kleur. De variatie in de etsen maakt het werk zowel esthetisch als technisch hoogstaand: niet alleen zijn er kleurenetsen en etsen met aquatint, ook zijn er diverse voorstellingen: een portret van de dichter, schetsen van vrouwlijke naakten, en abstracte composities. Het exemplaar in de Koopman Collectie is een luxe exemplaar: zowel de teksten als de etsen zijn afgedrukt op Japans papier.
-
Originele tekening door Jacques Villon
-
Kleurenets door Jacques Villon (p. [75])
-
Colofon, gesigneerd door Robert Ganzo en Jacques Villon
![Kleurenets door Jacques Villon (p. [75])](https://collecties.kb.nl/sites/default/files/images/oeuvre-poetique-p75.jpg)
Mercher
De boekband is gemaakt door Mercher. Boekbinder Henri Mercher (1912-1976) was op het Ecole Estienne een leerling van Robert Bonfils (lid van het eerste uur van de Société de la Reliure Originale). Zelf placht Mercher te zeggen dat hij een van de slechtste leerlingen was. Sinds 1935 werkte hij zelfstandig en vanaf de Tweede Wereldoorlog hield hij zich ook bezig met het ontwerpen van boekbanden. Hij werd vooral bekend door zijn keuze voor onorthodoxe materialen, zoals plexiglas. Maar ook zijn leren banden werden beroemd, vooral vanwege zijn grote aandacht voor details. Van dit exemplaar zijn de snedes verguld en zijn de binnenzijde van voor- en achterplat bekleed met blauw en paars suède. De leren band is een compositie van zwarte cirkels en lijnen met daarbinnen een ronde kleurvlakken: geel, blauw,bruin, grijs en groen. De band is voorzien van een beschermhoes en een cassette.
-
Koperplaat, ingelegd aan de binnenzijde van het voorplat
Bibliografische beschrijving
Beschrijving: Oeuvre poétique / Robert Ganzo ; ill. de huit eaux-fortes orig. par Jacques Villon. - Paris : Sautier, 1957. - [129] p. : ill. ; 29 cm Drukker Jean Paul Vibert (tekst) Georges Leblanc (etsen)
Oplage: 185 exemplaren
Exemplaar: 8 van de 10 op keizerlijk Japans papier
Lettertype: Caslon
Boekbinder: Henri Mercher (1960)
Bijzonderheid: Met een originele tekening, een koperplaat, een suite in de eerste staat en een suite in roodbruin Gesigneerd door auteur en kunstenaar
Bibliografie: Bénézit 14-254 ; Monod-5115 ; Prout II-57-04
Aanvraagnummer: KW Koopm K 316
Literatuur
- Pierre Cabanne, Les 3 Duchamp: Jacques Villon, Raymond Duchamp-Villon, Marcel Duchamp. Neuchâtel, Ides et Calendes, 1975
- Paul van Capelleveen, Sophie Ham, Jordy Joubij, Voices and visions. The Koopman Collection and the Art of the French Book. The Hague, Koninklijke Bibliotheek, National Library of the Netherlands; Zwolle, Waanders, 2009
- Paul van Capelleveen, Sophie Ham, Jordy Joubij, Voix et visions. La Collection Koopman et l'Art du Livre français. La Haye, Koninklijke Bibliotheek, Bibliothèque nationale des Pays-Bas; Zwolle, Waanders, 2009
- J. Flety, Dictionnaire des relieurs français ayant exercé de 1800 a nos jours, suivi d'un guide pratique des relieurs, doreurs, marbreurs et restaurateurs contemporains. Paris, Éditions Technorama, 1988
- Irene M. de Groot, Jacques Villon: Grafiekuit een particuliere verzameling. Amsterdam, Rijksmuseum, 1984
- Jacques Villon Paris, Éditions des musées nationaux, 1975
- W.J. Strachan, The artist and the book in France: The 20th century livre d'artiste. London,Owen, 1969