Le serpent

Jaar: 1926

Auteur: Paul Valéry (1871 - 1945)

Kunstenaar: Jean Marchand (1883 - 1940)

Uitgeverij: Éditions Eos

Le serpent, vooromslag
Download

Collectie KB

Le serpent, vooromslag

Het jaar 1922 was een keerpunt in het leven van de dichter en denker Paul Valéry. Toen overleed zijn opdrachtgever, Édouard Lebey, voor wie hij ruim twintig jaar had gewerkt als secretaris. Hij had zijn schrijverschap ondergeschikt gemaakt aan deze baan. Na de dood van Lebey wijdde Valéry zich voor het eerst fulltime aan de letteren en zijn carrière raakte in een stroomversnelling. In 1925 werd hij lid van de Académie française en in 1937 werd hij benoemd tot professor in de poëtica aan het Collège de France.

De tweede belangrijke gebeurtenis van 1922 was de publicatie van Valéry’s nieuwe gedichtenbundel, Charmes. Eén van de gedichten daarin was 'Ebauche d'un serpent'. Deze 'Schets van een slang' was eerder in 1921 gepubliceerd in het tijdschrift NRF. Maar het idee ervoor is ouder. Valéry beweerde dat alle gedichten uit de bundel Charmes hun bestaan dankten aan het gedicht dat hij in 1917 publiceerde: La jeune Parque. Dat gold zeker voor 'Ebauche d'un serpent'. In de Cahiers- Valéry's intellectuele dagboeken- tekende hij een klein gedichtje op: 'Chanson d'un serpent'. Eigenlijk was het een grapje, bedoeld voor zijn vriend, de symbolistische dichter Pierre Louÿs. (Ooit debuteerde Valéry in diens tijdschrift La conque uit 1891-1892.) Het gedichtje bood Valéry een plezierige afleiding van zijn serieuze werk. Tenslotte heeft het zo’n grote omvang gekregen, dat dit 'bijproduct' het oorspronkelijke meesterwerk La jeune Parque, volgens sommigen, is gaan overtreffen. Het gedicht verscheen in 1926 als zelfstandige uitgave onder de titel Le serpent bij uitgeverij Eos.

Ervaren boekillustrators

De illustraties voor deze editie werden verzorgd door twee kunstenaars: de 15 lithografieën werden gemaakt door Jean Marchand en de 24 decoraties en 7 vignetten zijn van de Poolse Sonia Lewitska. Beiden waren veelvuldig actief als boekillustrator: Lewitska werkte onder andere mee aan Veillées des hameaux van Gogol en La traduction de Tristan et Yseult van J. Bédier. Marchand illustreerde van Valéry ook Le cimetière marin en beproefde zijn krachten ook op werk van Paul Claudel en Francis Jammes.

In het voorwoord- speciaal voor deze uitgave geschreven- bedankte Valéry de kunstenaars. De illustraties in twee verschillende stijlen- die van Marchand dramatisch en natuurlijk, die van Lewitska primitiever en subtiel- vond Valéry goed passen bij zijn gedicht. Ook bedankt hij- opvallend en bepaald ongewoon- uitgeverij Eos voor het publiceren van het mooie boek. De uitgave is dan ook tot in de details verzorgd en zelfs voorzien van een (imitatie)slangenleren omslag.

De symboliek van de slang komt veelvuldig voor in het oeuvre van Valéry. In La jeune Parque dook de slang op als tegenspeler van de schikgodin. In Le serpent symboliseert het listige reptiel de verleiding en wordt er gerefereerd aan het bijbelse verhaal over Adam en Eva. Maar de slang (die steeds een nieuwe huid krijgt) symboliseert ook verschillende aspecten van het menselijk bestaan. De vele betekenislagen van de woorden zijn kenmerkend voor de hermetische poëzie van Valéry. Zijn gedichten zijn soms kruiswoordraadsels genoemd en wie de juiste betekenis van het woord op de juiste plaats invult, heeft de sleutel tot het gedicht- en tot Valéry's gedachtengoed gevonden.

Bibliografische beschrijving

Beschrijving: Le serpent / Paul Valéry ; ill. de 15 compositions orig. en lithogr. par Jean Marchand et de 24 bandeaux et 7 culs-de-lampe dess. et grav. au canif par Sonia Lewitska. - Paris : Éditions Éos, 1926. - [66] p. : ill. ; 34 cm

Drukker: Coulouma (Argenteuil) (tekst en houtsneden) E. Desjobert (Parijs) (lithografie) R. Pichon, Charpentier & Riby (Parijs) (omslag)

Oplage: 230 exemplaren

Exemplaar: Nummer 168 van de 169 op Hollands Van Gelder

Bijzonderheid: Gesigneerd door auteur en uitgever

Bijzonderheid: Met twee extra series afdrukken van de illustraties

Bibliografie: Bénézit 8-614 ; Bénézit 9-187 ; In liefde verzameld 165 ; Monod 10905

Aanvraagnummer: KW Koopm A 439

Literatuur

  • Maurice Bémol, La parque et le serpent: essai sur les formes et les mythes. Paris, Les Belles Lettres, 1955
  • Denis Bertholet, Paul Valéry 1871-1945. Paris, Plon, 1995
  • Paul van Capelleveen, Sophie Ham, Jordy Joubij, Voices and visions. The Koopman Collection and the Art of the French Book. The Hague, Koninklijke Bibliotheek, National Library of the Netherlands; Zwolle, Waanders, 2009
  • Paul van Capelleveen, Sophie Ham, Jordy Joubij, Voix et visions. La Collection Koopman et l'Art du Livre français. La Haye, Koninklijke Bibliotheek, Bibliothèque nationale des Pays-Bas; Zwolle, Waanders, 2009
  • Georges Karaïskakis, François Chapon, Bibliographie des oeuvres de Paul Valéry. Paris, Librairie Auguste Blaizot, 1976
  • Paul Valéry... aux sources du poème: La jeune Parque- Charmes. Paris, Honoré Champion, 1992
  • S. Vestdijk, 'Valéry en het duistere vers', in: Forum, 11 (1933), p. 761-779
  • Nevile Wallis, 'The art of Jean Marchand', in: Apollo, 64 (1956), p. 120