Les mouchoirs de Proust
Jaar: 2014
Auteur: Nicole Morello 1953
Kunstenaar: Nicole Morello 1953
Nicole Morello, licentie-overeenkomst / contrat de licence / license agreement KB-Morello 2021
De boeken van Nicole Morello zijn zonder uitzondering boekobjecten in bijzondere vormen. Morello (Neuilly-sur-Seine, 1953) studeerde aanvankelijk kunstgeschiedenis aan de universiteit Paris VI en werd opgeleid als tolk/vertaler (1973-1977). In 1978 verhuisde zij naar Düsseldorf, waar haar boekobjecten tot stand komen. Tegenwoordig is het boek voor Morello een onderdeel van theaterproducties, waarbij acteurs en publiek veranderingen kunnen bewerkstelligen. Over Marcel Proust werkte zij zo toe naar een Gemeenschapskunstwerk (een ‘Gemeinschaftsarbeit’) met projectie, video, voordracht, dans, waarbij het geluid van ritselend papier te horen is.
Over Antartica
Rond de eeuwwisseling maakte Morello leporello’s. De meeste objecten van Morello zijn unica, maar de oplage van één daarvan, Save Antarctica (1998), bedraagt dertig exemplaren. Haar boeken worden met de hand geschilderd in gouache. Van Save Antarctica waren alle exemplaren net iets anders. De dikke papieren pagina’s tonen tientallen (uitgeknipte) pinguïns op een ijsvlakte. De namen van wetenschappelijke onderzoeksstations op Antarctica zijn met letrasetletters op de gouache geplakt. Zulke boeken ontstonden ook rond de thema’s ‘kameel’ of ‘flamingo’.
Marcel Proust
Een latere uitgave, ook in een oplage van dertig, bestaat uit een doos met katoenen zakdoeken. Ze maken deel uit van een Marcel Proust-editie, Les mouchoirs de Proust (2014). Elk exemplaar bevat een gedrukt boekje en vier unieke met de hand geborduurde zakdoeken met een toespeling op de fameuze beginregel van A la recherche du temps perdu: ‘Longtemps, je me suis couché de bonne heure’. De vier zakdoeken bevatten achtereenvolgens de woorden ‘Longtemps’, ‘je m’essuie’, ‘couché’ en ‘de bonheur’. Bij Proust werd er vaak vroeg naar bed gegaan, bij Morello gaat het om een ander ritueel: ‘Langdurig, droog ik mij af, liggend, gelukkig’. In het Frans is de zin van Morello homofoon met de zin van Proust: hij klinkt hetzelfde maar betekent iets anders en afhankelijk van waar de komma wordt geplaatst zijn er verschillende betekenissen.
-
Nicole Morello, licentie-overeenkomst / contrat de licence / license agreement KB-Morello 2021
Nicole Morello, Les mouchoirs de Proust (2014)
-
Nicole Morello, licentie-overeenkomst / contrat de licence / license agreement KB-Morello 2021
Nicole Morello, Les mouchoirs de Proust (2014)
Zakdoeken
De 120 zakdoeken van deze editie komen overal vandaan, ze zijn gekocht op de markt of bijvoorbeeld geschonken door vrienden. Morello heeft ze onderweg in de trein of in de tuin van de geborduurde woorden voorzien. Ze hebben daarom elke een andere geschiedenis (onkenbaar voor de lezer) en herinneren de kunstenaar elk aan een andere locatie, ongeveer zoals de hoofdpersoon in A la recherche… zich zijn jeugd herinnert en hoe hij de wereld ervaart.
De zakdoeken liggen in een doos die is beplakt met Italiaans, floraal gedecoreerd Varese-papier. Daaronder gaat een gedrukt boekje schuil, vormgegeven door grafisch ontwerper Nora Gummert-Hauser (1959), gezet uit de Schrift Univers en digitaal gedrukt op de afdeling ‘Design Typografie und Editorial Design’ aan de Hochschule Niederrhein in Krefeld. Les mouchoirs de Proust is niet zonder meer een lees-object; de lezer heeft beide handen nodig om de doos uit te pakken en de tekst te veroveren.
De tijd, maar welke?
In het tekstboekje wordt de eenvoudige en desondanks geheimzinnige beginzin van Proust becommentarieerd. De zin verwijst naar de tijd, maar naar welke? De homofone variant bedacht Morello midden in de nacht, in bed liggend, net zoals Proust die niet alleen in de beginzin naar bed gaat, maar de hele roman liggend in bed heeft geschreven. De vele enveloppen en handgeschreven kaartjes in de roman vond Morello opvallend: fout gespelde of verkeerd uitgelegde woorden en grote verschillen tussen wat gezegd en wat verstaan kan worden.
De homofone zin gaat over een kamer die Proust zich herinnert, de enige kamer die hij op slot mocht doen en waar vier eenzame bezigheden plaatsvonden: ‘la lecture, la rêverie, les larmes et la volupté’, oftewel: lezen, dromen, huilen en masturberen. De zakdoeken hebben verschillende functies.
Bibliografische beschrijving
Beschrijving: Les mouchoirs de Proust / Nicole Morello. - [Düsseldorf] : [Nicole Morello], 2014. - 4 zakdoeken, in rood geborduurd met teksten ; 27 cm
Drukker: Design Typografie und Editorial Design, Hochschule Niederrhein (Krefeld)
Letter: Schrift Univers
Oplage: 30 genummerde en gesigneerde exemplaren
Exemplaar: Nr. 03/30
Bijzonderheid: In zakdoekendoos
Aanvraagnummer: KW Koopm P 10039
Literatuur
- Paul van Capelleveen, 'Nicole Morello', in: Artists & others. The imaginative French book in the 21st century. Koopman Collection, National Library of the Netherlands. Nijmegen, Vantilt Publishers, 2016, p. 192-193.
- 'Morello' [website]