Melancholia

Jaar: 2001
Auteur: Franck Venaille (1936 - 2018)
Kunstenaar: Monique Mathieu-Frénaud (1927 - 2024)
Boekbinder: Monique Mathieu-Frénaud (1927 - 2024)
Uitgeverij: m.m. éd. [Monique Mathieu-Frénaud]

Illustraties als watermerken

Bouchard drukte in totaal 307 boeken, waarvan 115 voor zijn eigen plezier en de rest in opdracht. Tot die tweede categorie hoort deze uitgave, een gedicht van Franck Venaille. De illustraties zijn bijzonder, ze zijn niet getekend of gereproduceerd. De uitgeefster vroeg aan papierrestaurator Michel Guet om een door haar ontworpen lijnenpatroon als watermerk in het papier aan te brengen. Voor ieder blad was dat een ander patroon, dat normaal gesproken nauwelijks te zien is, tenzij men het papier tegen het licht houdt. Maar het is zichtbaar gemaakt door een lichtbruin inlegvel van Moulin du Verger papier los tussen de bladzijden in te voegen; de lijnen lichten daardoor op tegen de donkere ondergrond.

Venaille

De dichter en schrijver Franck Venaille verwees in zijn bekendste werk naar de oorlog in Algerije die hij als dienstplichtig soldaat meemaakte. In zijn gedichten probeerde hij te ontstijgen aan het eigen leed, zodat de poëzie het leed van anderen zou vertolken, want, zei hij, 'c'est par la souffrance qu'l'on rejoint les autres hommes' (het is door lijden dat men zich bij de andere mensen voegt). De combinatie erotiek, dood en landschap (vaak overigens ook het Vlaamse landschap) is typerend en in Melancholia herkenbaar:

du sein parfait coulait le sang et

comme je revenais du pays meurtri

chaque paysage annonçait la foudre

[uit de perfecte borst vloeide bloed en toen ik terugkeerde van het gekneusde land kondigde elk landschap de bliksem aan]

Archiefmateriaal

De Collectie Koopman bevat naast een van de 30 exemplaren van de uitgave een klein archief met de oorspronkelijke ontwerpschetsen van Mathieu, een plakproef, brieven van de drukker en van de papiermaker. Daaruit blijkt onder andere dat het concept in de zomer van 2000 werd uitgedacht en dat het maken van 100 vellen papier (60x42 cm) ongeveer een week in beslag zal hebben genomen. Het aanvankelijke plan om het gedicht digitaal te zetten werd verlaten en de gehele tekst werd met losse loden letters gezet. De drukker verstuurde tussen juni en augustus 2001 verschillende sets met proeven, waarbij hij constateerde dat het lijnenpatroon van het watermerk hem niet veel vrijheid gaf bij het plaatsen van de strofen van het gedicht. Desondanks, misschien juist dankzij de lijnen van het watermerk, is het een verrassend boek geworden.

Bibliografische beschrijving

Beschrijving: Melancholia / Franck Venaille ; [illustrations en filigrane par Monique-Mathieu Frénaud, sur papier à la main cloisonné de] Michel Guet]. - Bussy le Grand : m.m. éd. [Monique Mathieu-Frénaud], 2001. - [14] p., : ill. ; 34 cm

Drukker: Thierry Bouchard (Losne)

Oplage: 30 exemplaren

Exemplaar: Nummer 9 van 30 op handgemaakt papier van Michel Guet Lettertype: Bodoni Bijzonderheid: Gesigneerd door de auteur. Met twee proeven, twee maquettes voor het ontwerp, een schets voor het watermerk en 4 originele brieven van de drukker, Thierry Bouchard aan de uitgever, Monique Mathieu-Frénaud, een brief van de papiermaker Michel Guet aan de uitgever en een kladschrift voor een brief van de uitgever aan de papiermaker

Aanvraagnummer: KW Koopm K 426-427

Literatuur

• Bibliograpie des livres imprimés en typographie de 1975 à 2006 par Thierry Bouchard sur ses presses de Losne. Bédée. Éditions Folle Avoine, 2013
• Paul van Capelleveen, 'm.m. éd., Monique Mathieu', in: Artists & others. The imaginative French book in the 21st century. Koopman Collection, National Library of the Netherlands. Nijmegen, Vantilt Publishers, 2016, p. 133-138
• Thierry Bouchard. Bazas, Le temps qu'il fait, 2013