Un soupçon
Jaar: 1965
Auteur: Paul Éluard (1895 - 1952)
Kunstenaar: Michel Guino (1926 - 2013)
Uitgeverij: Degré quarante et un
Ondanks zijn vijfenveertig jarige ervaring met het vervaardigen en uitgeven van kunstenaarsboeken bleek deze publicatie voor Iliazd een hele opgaaf. Michel Guino, de illustrator, gaf als toelichting dat het twee jaar geduurd heeft om Un soupçon te maken omdat er bij de voorbereidingen veel studies, tekeningen en verschillende staten van de etsen gemaakt moesten worden. Iliazd had ook alle touwtjes van het scheppingsproces in handen, was veeleisend en week niet af van zijn opvattingen over het ontwerp van dit boek.
Iliazd zei over Un soupçon: 'Ik zal niet zeggen dat dit het best verzorgde boek zal worden dat ik heb gemaakt, maar het zal zeker één van de meest doordachte zijn.' ('Je ne dirai pas que ce livre sera plus soigné que d'autres livres que j'ai fait, mais il sera certainement un des plus réfléchi.')
Voorname schoonheid
Toch doet dit boek om vele redenen niet onder voor dat andere boek dat ook door Iliazd werd vervaardigd: Poèmes et bois (1961). In één oogopslag zien we waaraan ook Un soupçon haar schoonheid te danken heeft: het oud Japanse papier, de kleurrijke droge naald etsen van Guino, het perkamenten omslag en de hoogstaande typografische verzorging die zelfs tot op de cassette consequent is doorgevoerd. Deze typische ingrediënten zijn kenmerkend voor de kwaliteit van Iliazd als uitgever. Bovendien is er, zoals we van hem gewend zijn, veel aandacht voor de literaire kant van het kunstenaarsboek en niet louter voor het artistieke aspect. Un soupçon bevat namelijk slechts één (ongepubliceerd!) gedicht, van de vele honderden gedichten die Éluard schreef. Dit repetitieve gedicht wordt in deze uitgave van groot formaat letterlijk en figuurlijk uitvergroot; iedere versregel is op één pagina gedrukt om de woorden nog krachtiger uit te laten komen. Het literaire, de tekst, wordt daarbij zowel qua kleur als lay-out versterkt door de fantasierijke typografie.
-
Pagina 3 met tekst (Riait légère) en illustratie door Michel Guino
-
Illustratie door Michel Guino (pagina 11)
-
Pagina 13 met tekst (Rêvait légère) en illustratie door Michel Guino
Een wilde geschiedenis
Achter de voorname schoonheid van dit boek gaat overigens een wilde geschiedenis schuil. Éluard beloofde een voorwoord te schrijven bij Iliazds gedicht Lidantiu faram (1923), maar trok zijn belofte in na het zogenaamde soirée du 'Coeur à Barbe' incident. Tristan Tzara was organisator van de avond en Iliazd maakte de poster. Éluard wilde niet dat zijn naam naast die van Cocteau op het programma zou komen te staan en trok in een brief aan Iliazd zijn belofte voor het voorwoord in. Maar er is meer. Iliazd wilde op die beruchte dada-avond van 6 juli 1923 geen partij kiezen in een conflict tussen Éluard en Tzara. Tegen het zere been van Éluard in had Tzara André Breton door de politie laten verwijderen en Éluard voor 30.000 Francs aangeklaagd; de tweede avond kon vooral door toedoen van Éluard, zo meende Tzara, niet doorgaan. Uiteindelijk bood Éluard om de goede vrede in de vriendschap te bewaren Iliazd het gedicht Un soupçon aan.
Beeldhouwwerken op papier
Iliazd bleek zo onder de indruk van het gedicht dat hij er na de dood van Éluard een mooi boek van wilde maken. Vooral het steeds weer terugkerende woord 'légère' (dat zowel licht, luchtig als gedurfd betekent) maakte diepe indruk en wekte allerlei associaties bij hem op. Hij stelde zich bij iedere herhaling van het woord 'légère' een soort stalen luchtsculpturen voor om het gedicht van Éluard te visualiseren. Hij had ook al een kunstenaar in gedachten om dit te verwezenlijken, de jonge Franse beeldhouwer Michel Guino, met wie hij in 1955 in Saint-Germain des Prés had kennis gemaakt. Guino's etsen in kleur – vijftien in totaal – lijken sprekend op de luchtsculpturen van gescheurd staal waarover Iliazd droomde. Deze 'beeldhouwwerken op papier' zijn zo ruimtelijk en warm van kleur dat ze een driedimensionele indruk maken en bijna van het papier uit komen.
-
Illustratie door Michel Guino (pagina 16)
-
Rug van de cassette
-
Un soupçon, colofon
Bibliografische beschrijving
Beschrijving: Un soupçon: poème / de Paul Éluard ; ill. de pointes sèches par Guino ; mis en lumière par Iliazd. - Paris : Degré quarante et un, 1965. - [34] bl. : ill. ; 44 cm
Drukker: Union
Oplage: 41 en VI exemplaren op Japon impérial en 23 (waarvan 2 op naam gestelde exx.) op oud Japans papier
Exemplaar: Nummer 8 van de 23 op vieux japon
Bijzonderheid: Gesigneerd door de kunstenaar en de uitgever.
Bibliografie: Bénézit 6-584, 6-806
Aanvraagnummer: KW Koopm E 69
Literatuur
- Paul van Capelleveen, Sophie Ham, Jordy Joubij, Voices and visions. The Koopman Collection and the Art of the French Book. The Hague, Koninklijke Bibliotheek, National Library of the Netherlands; Zwolle, Waanders, 2009
- Paul van Capelleveen, Sophie Ham, Jordy Joubij, Voix et visions. La Collection Koopman et l'Art du Livre français. La Haye, Koninklijke Bibliotheek, Bibliothèque nationale des Pays-Bas; Zwolle, Waanders, 2009
- Exposition Iliazd: ses peintres, ses livres, du 23 mai au 15 juin 1991. Paris, Flak, 1991
- Iliazd. Paris, Centre Georges Pompidou, 1978
- Audrey Isselbacher, Iliazd and the illustrated book. New York, Museum of Modern Art, 1987
- Johanna Drucker, 'Iliazd and the Book as a Form of Art', in: The journal of decorative and propaganda arts, 7 (1988) Winter, p. 36-51
- Violaine Vanoyeke, Paul Éluard: Le poète de la liberté. Paris, Julliard, 1995
- Françoise Woimant, Marcelle Elgrishi, 'Iliazd, Tériade et Pierre Lecuire, trois grands éditeurs de notre temps', in: Nouvelles de l'estampe, 15 (1974) mai-juin, p. 17-23