De Blauwe Schuit: Psalmen

Eind 1942 verscheen een Blauwe Schuit-uitgave zonder titel. Het bevatte vier psalmen.

Daarom wordt dit boekje meestal Psalmen genoemd. Dat woord staat in het colofon: 'Deze psalmen, waarin nood en verlangen eeuwenlang werden uitgezongen, zijn uit de oorspronkelijke Hebreeuwsche tekst vertaald door Martin Buber [...]'

Zonder titel

Een enkele keer werd bij een boekje de titel gewoon vergeten. Dat gebeurde bij Het doopvont in 1944, dat daarom meestal met de eerste regel van het gedicht wordt aangeduid: 'Zo dikwijls als ik dwalend'. Hoe zit dat met Psalmen?

Toen, in september 1942, het idee voor de uitgave werd geopperd zat dominee August Henkels - een van de drie uitgevers van De Blauwe Schuit vast in het kamp Sint Michielsgestel. Werkman vroeg hem of hij het met de door Ate Zuithoff gemaakte keuze van de psalmen eens was: psalm 130, 43, 94 en 12, exact de volgorde van de psalmen in de uitgave die eind dat jaar werd gepubliceerd. Een titel noemde Werkman in zijn brief van 17 september 1942 niet, hij sprak over 'eenige psalmen die Ate uitzocht met goedkeuring van Adrie [Buning]'.

Daarna duidde Werkman de uitgave aan als 'de psalmen', aanvankelijk in november zonder hoofdletter, dus meer als genre-aanduiding dan als titel. Maar vanaf 17 december heet het dan afgedrukte boekje voor hem 'De Psalmen'. Hij denkt er dan nog een week voor nodig te hebben, maar al op 21 december stuurt hij de drie uitgevers elk 25 exemplaren. Zelf houdt hij er tien.

Voor het omslag is met een sjabloon eerst het blauw gedrukt. Daarover heen is een witte vorm gedrukt, die niet altijd even precies aansluit, waardoor soms een witte rand bespeurbaar is. Het vlak maakt door de donkere ondergrond een lichtblauwe indruk. De rode figuur is er later links bij gedrukt, met de inktroller.

De omwenteling van de inkroller

Het gebruik van de inktroller had grote invloed op de illustraties van Werkman. Op pagina 2 is eerst de decoratie in geel aangebracht, daarna die in bruin in de marge. De gele decoratie is met een sjabloon en de inktroller tot stand gekomen, waarbij Werkman van beneden naar boven heeft gerold. Bij de tweede onwenteling van de roller zat er minder inkt aan het rubber en daardoor is het bovenste deel van de decoratie lichter gekleurd.

Bij de randdecoratie op pagina 7 heeft Werkman van links naar rechts gerold, van het papier af, horizontaal, meerdere malen naast elkaar. Dat heeft een aantal rode strepen veroorzaakt, die vooral in de bovenste helft zichtbaar zijn.

[Auteur van deze bijdrage: Paul van Capelleveen]

Copyright

© De teksten van Martin Buber worden hier gereproduceerd met exclusieve toestemming van The Marsh Agency namens The Estate of Martin Buber.

Beschrijving van BS21

[Vertaling: Martin Buber], [Psalmen]. [Keuze: Ate Zuithoff.] [Druksels: H.N. Werkman.]

8 pagina's, ingenaaid in omslag, 226x164 mm.

December 1942.

Letter: Halfvette Hollandsche Mediaeval (titels gedichten: corps 16); Hollandsche Mediaeval (psalmteksten: corps 12; titel van colofon: corps 16; tekst colofon: corps 10).

Oplage: 75.

Papier: Dun lichtbruin gekleurd papier (niet bewerkt) (omslag); ongekleurd drukpapier, onbewerkt, stevige kwaliteit, tegen dun karton aan (binnenwerk).

Colofon: 'Deze psalmen, waarin nood en verlangen eeuwenlang werden uitgezongen, zijn uit de oorspronkelijke Hebreeuwsche tekst vertaald door Martin Buber en voor de vrienden van De Blauwe Schuit in December van het jaar 1942 herdruk in een oplage van 75 exemplaren, die niet in den handel komen.'

Literatuur

• F.R.A. Henkels, Logboek van De Blauwe Schuit. Amsterdam, 1982
• Groninger Museum Werkman Archief [online].
• Hendrik Nicolaas Werkman, Brieven rond De Blauwe Schuit (1940-1945). Nijmegen, 2008
• Ate Zuithoff, Hendrik Werkman en De Blauwe Schuit. Herinneringen van een schipper. Utrecht, 1995