Sans fin l'affamé

In 1939 maakte de kunstenaar Bram van Velde kennis met de Ierse schrijver Samuel Beckett: een ontmoeting die zijn verdere leven zou bepalen. Bram van Velde werd geboren in Zoeterwoude, begon op een schilder- en decoratieatelier in Den Haag en verliet Nederland in 1922. In de kunstenaarskolonie Worpswede in Duitsland werkte hij in een expressionistische stijl, die hij in Parijs verder ontwikkelde tot een zeer individuele abstractie, waarvan hij niet meer afweek. Met deze stijl onderscheidde hij zich van de Franse kunstenaars, die tot het abstracte waren gekomen via de weg van het impressionisme en het kubisme.

Korte perioden bracht Van Velde door op Corsica en Mallorca, waar zijn vrouw Lilly Klöker in 1936 plotseling overleed. Hij keerde terug naar Parijs, waar overigens weinig belangstelling was voor zijn kunst. Af en toe deed hij mee aan groepstentoonstellingen in Nederland. In 1929 schreef J. Greshoff een lange recensie van zo'n expositie (het artikel verscheen ook in een Franse vertaling), waarin hij na veel voors en tegens de voorkeur gaf aan het werk van Geer van Velde, de broer van Bram van Velde, die ook in Parijs woonde.

Nood, angst en leed

Van Velde's carrière als boekillustrator begon feitelijk in 1949 met vier litho's die hij maakte voor Enfants du ventre van Marthe Arnaud. In de jaren vijftig bewees hij Beckett wederdiensten door de omslagen van Becketts boeken te ontwerpen in litho. Vanaf 1967 maakte hij ook vrij werk in lithografie en deze litho's zijn als boekillustraties gebruikt. Illustraties in de strikte betekenis van het woord zijn het niet, ze staan los van de tekst. De litho's werden gedrukt in het atelier van Pierre Badey in Parijs.

In oktober 1964 bracht de jonge auteur Charles Juliet hem een eerste bezoek. Juliet, die een dagboek bijhield en publiceerde, bundelde in 1978 de uitspraken die hij Van Velde in de loop van jaren ontlokte - de stiltes duurden altijd langer dan de conversaties. In 1984 verscheen een uitgebreide editie bij Fata Morgana in Montpellier. Die uitgeverij publiceerde in 1976 ook Juliet's gedicht Sans fin l'affamé. Voor deze uitgave maakte Van Velde vier litho’s. Het gedicht (Zonder hongerig einde) werd zorgvuldig over de pagina’s verdeeld en gezet uit een fors corps van de letter Garamond. De thematiek van nood, angst en leed sluit nauw aan op de opvattingen van Bram van Velde: in sombere sfeer wordt de lezer via kronkelpaden deelgenoot gemaakt van fundamentele ervaringen, zoals: 'de dood / knagend / reeds aan / al / mijn / vezels' -de dood die volgens Juliet je 'helpt te sterven'.

Bibliografische beschrijving

Beschrijving: Sans fin l'affamé / Charles Juliet ; [lithogr. de] Bram van Velde. - Montpellier : Fata morgana, 1976. - [54] p. : ill. ; 35 cm

Drukker: Pierre Badey (Parijs) (lithografieën) Impr. de Charité (Montpellier) (tekst)

Oplage: 120 exemplaren

Exemplaar: Nummer 74 van de 120 op Arches

Lettertype: Garamond

Bibliografie: Accoord CR 186 ; Bénézit 14-98 ; Fata morgana 100 ; In liefde verzameld 50

Aanvraagnummer: KW Koopm A 235

Literatuur

• Bram van Velde 1895-1981. 's-Gravenhage, SDU uitgeverij, 1989
• Fata morgana 1966-1993. Saint-Clément-la-Rivière, Fata Morgana, 1993
• Paul van Capelleveen, Sophie Ham, Jordy Joubij, Voices and visions. The Koopman Collection and the Art of the French Book. The Hague, Koninklijke Bibliotheek, National Library of the Netherlands; Zwolle, Waanders, 2009
• Paul van Capelleveen, Sophie Ham, Jordy Joubij, Voix et visions. La Collection Koopman et l'Art du Livre français. La Haye, Koninklijke Bibliotheek, Bibliothèque nationale des Pays-Bas; Zwolle, Waanders, 2009
• Charles Juliet, Rencontres avec Bram van Velde. Montpellier, Fata Morgana, 1984
• Erik Slagter, Bram van Velde, een hommage. Leiden, Stedelijk Museum De Lakenhal, 1994