Les illuminations

Jaar: 1949

Auteur: Arthur Rimbaud (1854 - 1891)

Kunstenaar: Fernand Léger (1881 - 1955)

Uitgeverij: Éditions des Gaules

Gedurende de korte periode dat Rimbaud dichter was (van zijn vijftiende tot zijn achttiende) heeft hij een enorme groei doorgemaakt. Zijn gedichten zijn revolutionair, zowel door hun soms opstandige toon, als door de wijze waarop ze geschreven zijn en de nieuwe werelden die ze beschrijven. Aan het dictum van Baudelaire: 'De poëzie heeft niet de Waarheid als doel, maar Haarzelf' voegde Rimbaud toe: 'zelfs niet de realiteit'.

Rimbaud's schilderijen in dichtvorm

Om die nieuwe werelden te beschrijven vernieuwde Rimbaud de taal, door bestaande woorden in een andere functie te gebruiken en door Engelse leenwoorden te gebruiken. Ook vernieuwde hij de vorm. Hiervan getuigen Les illuminations, waarin hij het prozagedicht van Baudelaire verder heeft ontwikkeld. Zijn prozagedichten zijn pastiches van andere tekstvormen, zoals een biecht ('Génie') en een kort verhaal ('Conte'), maar ook sonnetten en andere versvormen liet hij terugkeren als prozagedicht.

De gedichten zijn kleurrijk, met als beroemdste voorbeeld het gedicht 'Voyelles', waarin hij iedere klinker een kleur heeft toegedicht. Les illuminations, ('verluchtingen') zijn, afgaande op de titel, het beeldende taalgebruik en de veelheid aan kleuren, bedoeld als schilderijen in dichtvorm.

Léger illustreert Rimbaud

Léger gaat nog een stapje verder. Hij heeft tekst van Rimbaud verwerkt in zijn composities. Er zijn vier gedichten waarvan delen zijn gebruikt in illustraties, maar er zijn ook drie gedichten ('H', 'Elle aimée' en 'Départ') die niet zijn gedrukt en niet in de index zijn opgenomen, maar als illustratie in het boek voorkomen. Léger heeft zich deze gedichten helemaal toegeëigend: met weglating van de interpunctie heeft hij de teksten gekalligrafeerd.

In de illustraties zonder tekst domineren de primaire kleuren, typerend voor Léger. Hij wilde de kleuren zo goed mogelijk naar voren laten komen en vermeed complementaire kleurcontrasten. Zijn figuren zijn vaak gesimplificeerd. Dat geldt echter niet voor twee illustraties waar hij van zijn gebruikelijke stijl lijkt te zijn afgeweken. Het gaat om de illustraties bij respectievelijk 'Bonne pensée du matin' en 'Patience'. De bloemen in deze twee prenten hebben een groot niveau van détail en precisie.