La garçonne

Op 12 juli 1922, de dag dat de Franse senaat het stemrecht voor vrouwen afwees, kwam de avantgardistische roman La garçonne van Victor Margueritte uit. Het werd een enorme bestseller – ongeveer 600.000 exemplaren gingen over de toonbank - en het deed behoorlijk wat stof opwaaien. Een jaar na verschijning waren meer dan 150 artikelen over de roman gepubliceerd. Het boek was kortom een schandaal. De hoofdpersoon van het verhaal, Monique, kleedt zich als jongen, heeft een pagekopje, rookt sigaretten, gebruikt drugs en heeft lesbische maîtresses. Het boek zou pornografisch zijn en ook de sociaal-politieke strekking viel niet in goede aarde: gelijkheid van man en vrouw. De opwinding was dusdanig groot, dat Victor Margueritte verstoten werd door het Légion d’Honneur. Hij werd 'ontridderd'.

Jongensmeisjes

De werktitel van deze spraakmakende roman was Toute nue ('Helemaal naakt') en het is niet verbazingwekkend dat de door het vrouwelijk lichaam gefascineerde kunstenaar Kees van Dongen drie jaar later meewerkte aan een geïllustreerde versie van het werk. Voor de 28 kleurenafbeeldingen gebruikte hij de pochoir techniek. Deze methode, die als stencilproces een lager aanzien heeft dan traditionelere druktechnieken (vaak aangeduid als 'procédés nobles') als de lithografie, werd door Van Dongen juist aangewend, omdat er geraffineerde afbeeldingen en bijzondere kleurschakeringen mee konden worden gerealiseerd. Het is een boek met art-deco-illustraties geworden. Van Dongens afbeeldingen van slanke elegante vrouwen met korte haren en grote amandelvormige ogen sluiten naadloos aan bij het 'jongensmeisje' dat Margueritte beschreef. Tekst en beeld representeren beide het archetypische beeld van de vrouw uit de jaren twintig van de twintigste eeuw.

De ironie wilde dat het jaar na publicatie – 1926 – grote lof voor Van Dongen in petto had: was de auteur ‘ontridderd’, de kunstenaar mocht één jaar na hun gezamenlijke boek van het Légion d'Honneur een eervolle onderscheiding in ontvangst nemen. Had La garçonne voor Margueritte tot eerverlies geleid, voor Van Dongen – wiens werk verschillende malen wegens vermeende obsceniteit van exposities verwijderd was – viel het boek samen met de officiële erkenning van zijn kunstenaarsschap.

Bibliografische beschrijving

Beschrijving: La garçonne / Victor Margueritte ; avec 28 hors texte de Van Dongen. - [Paris] : Flammarion, 1925 (cop. 1926). - 386 p. : ill. ; 25 cm

Drukker: Lahure (Parijs) V. Establie (Parijs) (coloriste)

Oplage: 778 exemplaren

Exemplaar: Nummer 145 van de 636 op Arches

Bibliografie: Bénézit 4-667/670 ; Monod 7765 ; Juffermans-JB4

Aanvraagnummer: KW Koopm A 66

Literatuur

• Louis Chaumeil, Van Dongen: L’homme et l’artiste, la vie et l’oeuvre. Genève, Cailler, 1967
• Jan Juffermans, Kees van Dongen: Het grafische werk. Zwolle, Waanders, 2002
• Partick de Villepin, Victor Margueritte: La vie scandaleuse de l’auteur de la Garçonne. Paris, Bourin, 1991