Les jockeys camouflés

Jaar: 1918

Auteur: Pierre Reverdy (1889 - 1960)

Kunstenaar: Henri Matisse (1869 - 1954)

Uitgeverij: A la Belle Édition

Les jockeys camouflés, titelpagina
Download

Collectie KB

Les jockeys camouflés, titelpagina

Het drukken van teksten in kleur is het opvallendste kenmerk van de publicaties van drukker/ontwerper François Bernouard. In Les jockeys camouflés gebruikt hij groen voor het gedicht 'Les jockeys mécaniques', oranje voor 'Autres jockeys alcooliques' en blauwgrijs voor 'Piéton'. De drie gedichten van Pierre Reverdy zijn vergezeld door vijf pentekeningen door Matisse. Dit is overigens een door de auteur afgekeurde editie.

De Jockey als polemiek

Terwijl, zo kort na de Eerste Wereldoorlog, Matisse op artistiek gebied hoogtijdagen beleefde, zat Reverdy in een diepe crisis, geïsoleerd en worstelend met zijn gezondheid. Zijn vrienden waren overleden (zoals Apollinaire) of nog niet terug van het slagveld. Artistiek gezien leverde hij strijd met de tegenstanders van het kubisme. Les jockeys camouflés kan gelezen worden als een polemisch gedicht dat door de drukker verbazingwekkend genoeg in vrolijk gekleurde letters gezet. Niet alleen daartegen tekende Reverdy protest aan, maar ook tegen de titelpagina waarop Matisse en hij als Monsieur werden betiteld. Hij vond het potsierlijk. Bernouard drukte een nieuwe editie, met een andere titelpagina en met alle teksten gedrukt in zwart. Desondanks kwamen van de afgekeurde editie exemplaren in omloop, zoals het exemplaar in de Koopman Collectie.

Typografie en ritme

Opvallend is niet alleen de kleur maar ook het gebruik van hoofdletters. Dit typografische kenmerk geeft de gedichten een extra dimensie en legt de nadruk op bepaalde woorden, die samen en op zich ook weer als gedicht gelezen kunnen worden. Ook de tekeningen van Matisse dragen bij aan de diversiteit van betekenissen. Het zijn niet louter illustraties. Zowel de typografie als de illustraties in Les jockeys camouflés wekken bij het lezen de suggestie van paardengalop. Ook Reverdy's verzen zelf galopperen over de pagina's. Zo wordt een lange versregel vaak gevolgd door een hele korte.

A la Belle Édition: de roos van François Bernouard

Drukker François Bernouard (1884-1948), de uitgever van Les jockeys camouflés, was zelf ook auteur en schreef zijn eerste versregels op zijn dertiende, tijdens een zomertour door Frankrijk. Eenmaal terug in Parijs wist hij dat met poëzie geen brood te verdienen was. Hij dacht nog even aan het schrijven van toneelstukken. Uit onvrede over het resultaat van een in eigen beheer gepubliceerd gedicht werd hij zelf drukker. In 1909 kwam zijn eerste uitgave van de pers. Sinds die tijd verschenen Bernouard's uitgaven onder zijn eigen naam, La Typographie of, zoals bij Les jockeys camouflés, bij A la Belle Édition. Als uitgeversmerk koos hij een roos. Het vignet werd ontworpen door Paul Iribe. Bernouard vond de roos beter geschikt als symbool voor Frankrijk dan de lelie.

Bibliografische beschrijving

Beschrijving: Les jockeys camouflés: trois poèmes / par Pierre Reverdy ; agrémentés de cinq dessins inédits de Henri Matisse – Paris : A la Belle Édition, 1918 – [49] p. : ill. ; 25 cm

Drukker: François Bernouard (Parijs)

Oplage: 343 exemplaren

Exemplaar: Nummer 45 van de 300 op Arches vergé.

Bijzonderheid: Uitgave ter gelegenheid van de aankomst van Z.M. de Koning van Italië in Paris, december 1918.

Bibliografie: Bénézit 9-357 ; Carteret 4-340 ; Monod 9682

Aanvraagnummer: KW Koopm L 504

Literatuur

  • Paul van Capelleveen, Sophie Ham, Jordy Joubij, Voices and visions. The Koopman Collection and the Art of the French Book. The Hague, Koninklijke Bibliotheek, National Library of the Netherlands; Zwolle, Waanders, 2009
  • Paul van Capelleveen, Sophie Ham, Jordy Joubij, Voix et visions. La Collection Koopman et l'Art du Livre français. La Haye, Koninklijke Bibliotheek, Bibliothèque nationale des Pays-Bas; Zwolle, Waanders, 2009
  • Isabelle Chol, Pierre Reverdy, poésie plastique: Formes composées et dialogue des arts (1913-1960). Genève, Droz, 2006
  • Andrew Rothwell, '"Les Jockeys camouflés": From aesthetic polemic to "Art poétique"', in: Nottingham French studies, 28 (1989) 2, p. 26-44
  • Gustave Arthur Dassonville, Catalogue des impressions de feu Monsieur François Bernouard. Bagnolet, La Typographie, 1988
  • Gustave Arthur Dassonville, Les livres de La Belle Édition et du typographe François Bernouard. Bagnolet, Dassonville, 1990