Hollande

Jaar: 1962

Auteur: Jean Tardieu (1903 - 1995)

Kunstenaar: Jean Bazaine (1904 - 2001)

Uitgeverij: Maeght éditeur

Hollande, titelpagina
Download

Collectie KB

Hollande, titelpagina

Grijze luchten, striemende regen, mistflarden, de wind die de golven aan de kust opzweept, zeevogels, een klein bootje, aan de horizon een dorpje. Duidelijk een beschrijving van Nederland. Tussen 1958 en 1963 componeerde Jean Tardieu zogeheten 'textes-poèmes' (prozagedichten) bij werk van beeldende kunstenaarsvrienden zoals Alberto Giacometti, Hans Hartung, Vieira da Silva, en Jean Bazaine. Hollande uit 1962 was een van zijn meest originele composities.

Het vond zijn oorsprong in paginagrote tekeningen en aquarellen van Jean Bazaine. Het zijn evocaties van water, wind en golven van de Hollandse kust, vooral die van Zeeland, waar Bazaine tussen 1956 en 1958 enkele malen verbleef. Kort na de Tweede Wereldoorlog exposeerde hij met enkele generatiegenoten in het Stedelijk Museum in Amsterdam. En later, in 1959, hield Bazaine in het Stedelijk en in het Van Abbemuseum zijn eerste retrospectieve tentoonstelling.

Parijse school

De in Parijs geboren kunstenaar Jean Bazaine was een van de bekendste vertegenwoordigers van de zogenaamde École de Paris. Die term is enigszins verwarrend. Aanvankelijk werd hij gebruikt voor een grote groep overwegend niet-Franse kunstenaars zoals Chagall, Foujita, Modigliani, Soutine, Pascin en andere figuratieve kunstenaars, die zich tussen 1905 en 1925 in Parijs vestigden, voornamelijk in Montparnasse of Montmartre. Voor kunstenaars van de generatie van Bazaine, die meer abstract dan figuratief schilderden, werd de term 'Nouvelle École de Paris' gebezigd: de Tweede Parijse School. Tegenwoordig vallen onder 'École de Paris' alle kunstenaars die in Parijs zowel voor als na de Tweede Wereldoorlog hebben gewerkt, en voor wie de stad en het kunstenaarsleven aldaar van beslissende invloed zijn geweest.

Bazaine werd opgeleid tot beeldhouwer, maar koos uiteindelijk voor de schilderkunst. Hij is ook bekend geworden door zijn glas-in-lood ramen, mozaïeken en theaterdecors. Na een figuratieve beginperiode ontwikkelde hij zich vanaf begin jaren veertig tot een meer abstracte richting, alhoewel hij zelf de term 'abstract' niet erg geschikt vond. Bazaine's grootste inspiratiebron was de natuur, en dan vooral de zee en de kust van Bretagne en Normandië. Hij gaf de werkelijkheid nooit letterlijk weer: geen zichtbare wolken, regenbuien of bomen. Toch zijn ze goed te herkennen. Hij wilde in het kunstwerk de geheimen en de onzegbare krachten van de natuur weergeven. Bazaine's emotionele, lyrische en op de natuur geïnspireerde werk wordt daarom ook wel eens met dat van Van Gogh vergeleken.

De dichter Tardieu

Bazaine had, voordat hij koos voor een kunstenaarscarrière, aan de Sorbonne filosofie, literatuur en kunstgeschiedenis gestudeerd; hij heeft altijd affiniteit met de literatuur behouden. Vanaf 1942 maakte hij deel uit van de entourage van Georges Bataille, Paul Eluard en Raymond Queneau. In die kringen ontmoette hij Jean Tardieu. Tardieu (pseudoniem van Daniel Trevoux) was afkomstig uit de Jura en studeerde filologie in Parijs. Vanaf de dertiger jaren van de twintigste eeuw publiceerde hij gedichtenbundels, en vanaf de jaren vijftig ook toneelstukken, zoals Un mot pour autre (1951) en Les amants du métro (1952). Het waren meest eenakters in de surrealistische en absurdistische traditie, die zich met hun smakelijke, raadselachtige dialogen ook leenden voor het café-theater. Vanaf de oorlog tot aan zijn pensioen bekleedde Tardieu hoge functies bij radio en televisie. Daarbij bleef hij gedichten, essays, memoires en toneelstukken schrijven.

Het samengaan van de woordklank met beeld of voorstelling vormde een belangrijke pijler voor Tardieus kunst. 'Alle ramen gaan tegelijkertijd open, en met één sprong overschrijd ik al mijn grenzen', zoluidt de eerste zin in Hollande. Eigenlijk is dit boek één lang gedicht, onderverdeeld in 'thema's', sommigen met eindeloos lange, associatieve zinnen, waarvan de betekenis eerder aangevoeld dan rationeel begrepen kan worden. Die thema's zijn gedrukt in romein; ze worden ieder in cursief verder becommentarieerd of nader uitgewerkt. Ook zijn er een paar 'klankgedichten' opgenomen. Hier gaat het puur om de muzikale klank van de als aan een ketting geregen woorden:

large largue lave

délie ébroue surgi salubre hume

arbore cataracte dérive horreur ravir ouragan

Uitgeverij Maeght

De uitgever van Hollande was Aimé Maeght, met wie Jean Bazaine sinds eind jaren veertig van de vorige eeuw contact had: vanaf 1949 exposeerde hij met een zekere regelmaat bij deze veelzijdige en beroemde galeriehouder. Aimé Maeght (1906-1982) begon zijn carrière als lithograaf in een drukkerij. Zijn faam in de kunstwereld ontstond door tentoonstellingen die hij en zijn vrouw Marguérite Devaye (1909-1977) organiseerden in hun galerieën, eerst in Cannes, later in Parijs, waar de snelle opkomst van de Galerie Maeght in de rue de Téhéran samenviel met de ontplooing van Aimé als 'éditeur d’art'.

Deze tweede roeping overschaduwde uiteindelijk de eerste. Maeght maakte er nooit een geheim van dat hij het liefst herinnerd wilde worden als uitgever van moderne kunst. De Éditions Maeght hebben vanaf het begin af aan gefungeerd als een 'trait d’union' tussen poëzie en beeldende kunst. Veel kunstenaars werden dank zij hem wereldberoemd: Georges Braque, Giacometti, Alexander Calder, Bram van Velde, Juan Miró en Marc Chagall. Vaak werd er geproduceerd op basis van vriendschap en vertrouwen, waarbij ieder het zijne kon doen in volle vrijheid. Ook Hollande is een voorbeeld van een gelukkige samenwerking tussen schrijver, beeldend kunstenaar en uitgever.

Bibliografische beschrijving

Beschrijving: Hollande / [aquarelles et dessins de] Jean Bazaine ; texte de Jean Tardieu. - Éd. orig. - Paris : Maeght éditeur, 1962. - [36] p. : ill. ; 31×38 cm

Drukker: Aimé Maeght (aquarellen, tekeningen) Fequet et Baudier (tekst)

Oplage: 100 exemplaren

Exemplaar: Nummer 25 van de 100

Bijzonderheid: Met originele gesigneerde kleurenlitho door Jean Bazaine

Bibliografie: Bénézit 1-907 ; Monod-10580

Aanvraagnummer: KW Koopm E 42

Literatuur

  • Jean-Yves Debreuille, Lire Tardieu. Lyon, Presses Universitaires de Lyon, 1988
  • Jean Tardieu. Paris, Seghers, 1964
  • Lydia Harambourg, L' École de Paris, 1945-1965: Dictionnaire des peintres.Neuchâtel, Ides & Calendes, 1993
  • Jean-Louis Prat, L' univers d'Aimé et Marguerite Maeght. Saint-Paul, Fondation Maeght, 1982
  • C. Tacou, F. Dax-Boyer, Jean Tardieu. Paris, Éditions de l'Herne, 1991