Voyage en autobus

Het exemplaar van Voyage en autobus in de Koopman Collectie is gebonden in linnen met op het voorplat een kleine plattegrond van Parijs. Het is een treffend beeld voor deze dichtbundel. De lezer wordt door de stad geleid aan de hand van 24 gedichten over de 24 bushaltes die rond 1920 op de route van Montmartre naar Saint-Michel langs de weg stonden. De wijken waardoor de busreis voert waren na de Eerste Wereldoorlog hevig in beroering: 'Alles is al veranderd' staat dan ook in het eerste gedicht. De gedichten zijn geen 'tijdloze' gevoelsuitingen, maar concrete beschrijvingen van verschillende locaties, met talloze referenties aan mensen, dingen en gebeurtenissen van dat moment. Het zijn gedichten die het ritme van de moderne stad trachten weer te geven.

Hectisch Parijs

Bij dergelijke bruisende gedichten hoort een onconventionele vorm. De typografie in Voyage en autobus is er een van nieuwe zakelijkheid, met zwarte kantlijnen, witregels, ingesprongen regels en woorden in kapitaal of in afwijkende lettertypen gedrukt. De gedichten zien er streng uit. De vier tekeningen die Max Jacob in 1920 voor deze bundel maakte, vallen daarbij eigenlijk uit de toon. In een schetsmatige, lichtvoetige stijl tonen ze een nagenoeg ontvolkt Parijs, met paarden, koetsen, bomen in zomertooi en ouderwetse lantaarnpalen. Geen spoor van neonreclames, jazzbands, moderne machines of door de oorlog ontgoochelde burgers – die komen wel voor in de gedichten.

De auteur van deze bundel, Marcel Sauvage, is als dichter vrij onbekend. Hij werkte als journalist. Enige naamsbekendheid zou hij pas krijgen in 1949, toen zijn biografie over Josephine Baker verscheen. De naam van de illustrator, Max Jacob, werd al gemaakt ten tijde van het kubisme, maar hij was voorál bekend als dichter, niet als beeldend kunstenaar. Toch waren het juist zijn gouaches waarmee Jacob de laatste jaren in zijn onderhoud kon voorzien. In 1921, het verschijningsjaar van Voyage en autobus, verliet Jacob het hectische Parijs om zich voor de eerste maal terug te trekken: hij woonde als een monnik in het klooster van Saint-Benoît-sur-Loire, illustreerde zijn eigen poëzie en verkocht deze kunststukjes voor een mooie prijs aan bibliofielen.