De acht liederen van Suster Bertken
Introductie op de liedteksten 1-8
De gedichten zijn geciteerd naar de editie van Johanna Snellen uit 1924 (zie Suster Bertken: enkele literatuurverwijzingen). Aan de kop van de tekst staat vermeld: 'Item dese lyedekens die hier nae volgen dye heeft suster Baertken selver ghedicht ende gemaect. dye welcke seer gheestelijc sijn ende ghenoechlic om te lesen'.
-
Muziek van Wouter Paap bij een strofe uit het eerste lied
1: Met desen nyen iare laet ons ghedachtich sijn
Met desen nyen iare laet ons ghedachtich sijn,
Hoe god heeft wtvercoren een suver ioncfroukijn,
Seer schoon verciert van binnen
Met sijnre hoger minnen
Ende met geware oetmoedicheit.
Veel glorioser dingen so zijn van haer geschyet.
Doe die gloriose was in haer camerkijn,
So heeft haer ombevangen dye geware sonnen schijn.
Want god es neder ghecomen
Ende heeft tot hem ghenomen
Gheware menschelicheyt
Vander glorioser, die daer toe was bereyt.
Hi woude sijn geboren in wonderlijken schijn:
God ende mensch te gader, als een cleijn kindekijn.
Hi is dat licht der salicheyt,
Daer ons veel heyls wert van gheseyt,
Dat ons ontsteect van binnen;
Boven wise ende onderscheyt: geen hert en cant besinnen.
Staat op, mijn hoge vrolicheit, mijn siel ende al mijn cracht:
Hi naect, hi sel u comen, die ghy met suchten wacht.
Hi brenct u vrede ende vrolicheit;
Sijn claerheit heeft hi wt ghespreyt.
Ghevoelt sijn hete minne.
Geeft hem lof in ewicheit, hi is sonder beghin[nen].
Nu laet ons iubileren wt minnen doer verstant
Ende dat in veel manieren: de tijt is hier te hant.
Laet ons met iesum vrolic sijn;
Hi toont hem als een kindekijn
Seer sacht ende suet vol minnen.
Si en mogen des gevoelen niet, de leven naden sinnen.
Te leven naden sinnen, dat mogen wi so verstaen
Als idelheit te minnen, dye waerheit af te gaen.
Si moghen hem wel schamen,
Te dragen krijsten namen,
Die niet en sijn bereyt,
Jhesum na te volgen in vroude, in tegenheit.
Die haers eigen willen leven, niet en mogen verstaen,
Hoe ihesus leert van binnen, die hem zijn onderdaen.
Hi leerse in oetmoedicheit;
Hi gheeft hem licht ende onderscheyt;
Hi trectse in sijn minne.
Die vloeden sijnre soeticheyt, die vloyen hem al tijt inne.
Hij is alre eren wert, (men machs vol prisen niet)
De ons met hogen gaven so mildelijc voersiet.
Laet ons niet versagen,
Om sine minne te dragen
Verdriet ende tegenheit:
Hi heft ons van genaden een ewich rijc bereit.
Jhesus, gi moet sijn gemint boven alle gescapenheyt.
Ghi sijt dat alre beste goet, als ons waerheit seyt.
Siet aen mij domme ezelkijn;
Ic begeer een arme slaef te sijn,
U soete iock te dragen,
Dat mine arme dienstelicheit u altijt moet behagen.
Wie soude hier begeren eer, scat of groeticheit,
Daer ihesum onsen here wert in een cribbe gheleit?
Armoede, rou ende lyden groot
Heeft hi gedaen tot inder doot
Van sinen ionghen daghen.
Tis scande, dat wi in cleinre noot ons selven seer beclagen.
2: Mi quam een schoon geluyt in mijn[en] oren
Een ander liedeken
Mi quam een schoon geluyt in mijn[en] oren;
Mijn hert dat heeft hem op gerecht om vrolicheit te horen.
Wie iesus stem wil nemen waer,
Hi vint den vrede, - dat weet voerwaer -
Diemen niet en mach verstoren.
Ic heb ghehoert van wonderliker saken:
Die alle dinc gescapen heeft, die wilde hem selven maken
Ende werden een teder kindekijn;
Die heer in also crancken schijn
Soe woude hi ons ghenaken.
Die suver min heeft crachtelic getogen;
Want god zijn hoge mogentheit so minlic heeft gebogen
Ende aen nam van eenre maget puer
Gheware menschelike natuer.
Hi woude voer ons dogen.
Nu willen wi vander sueticheit voert horen.
Die heer als een cleyn kindekijn is vander maget gheboren,
Coninc der coningen ende heer der heeren,
God ende mensch, dats wonder meer.
Het was lange gheseyt te voren.
O reyne maghet ende moeder gods vercoren,
Onse heil ende ewige salicheit de is wt u geboren.
Wi sijn wel hooch mit u verblijt;
Want ghi een veynster der ghenaden sijt,
Die langhe was verloren.
Der engelen sanc was wonderlic te horen.
Doe god als een cleyn kindekijn glorioselic wert gheboren,
Met hogher claerheit ombevaen,
Dye moeder heeft hem ghebeden aen,
Sijn duve, sijn wtvercoren.
Die reine maghet is na[e]rre bi ghecomen;
Sy heeft met groter eerwaerdicheyt haren soon tot haer ghenomen.
Sy custen voer sinen heylighen mont;
Haer gheest die wert ter selver stont
In nyeuwer vroechde ghenomen.
Die moeder heeft haer kindekijn gewonden,
In s/node/n reynen doekelkijn seer sachtelijc ghebonden.
Si heeft hem in een cribbe gheleyt;
Alsoe den harderen was toe gheseit
Hebben si den heer ghevonden.
Dat kindekijn heft gescreit met sinen ogen;
Doe wert dat maechdelike hert moederlic bewogen;
Haer reine borsten boot si ter stont
Dat kindeken voer sinen heiligen mont
Met soeten mededogen.
Die heer heeft onse crancheit aengetogen
Om ons in ewiger ewicheit in glorien te verhogen.
Dit heeft sijn hoge minne gedaen.
Wie en sal dat niet ter herten gaen
Ende werden al bewogen?
Het gaet al boven reden ende sinnen.
Hoe vast dat wi gedrucket sijn in ihesus herte met minnen,
Dat mogen wi wel mercken openbaer,
Willen wi sijn wercken nemen waer
Van buten ende van binnen.
Wye iesus min van binnen can gesmaken,
Sijn hert dat sel hem opengaen ende grote vruechde maken.
Want iesus is altijt bereyt
Wt te storten sijn sueticheyt,
Als hem die reyne naken.
O milde heer, ick bidde u openbare,
Wilt van mi nemen dat herte mijn in desen nieuwen iare.
Ick gevet u mit allet sijn
En mach niet langer heeten mijn.
Het valt mi veel te sware.
Elke veers weder sanck:
O iesu, oversoete kindekijn,
Ick begeer u al geheel te zijn,
Ic en mach niet langer heten mijn.
3: Ic was in mijn hoofkijn om cruyt gegaen
Een lyedeken
Ic was in mijn hoofkijn om cruyt gegaen;
Ic en vanter niet dan distel ende doorn staen.
Den distel ende den doorn die werp ick wt:
Ic soude gaerne planten ander cruyt.
Nu heb ic een gevonden dye gaerden can;
Hi wil die sorge gaerne nemen an.
Een boom was hooch gewassen in corter tijt;
Den cond ic wter aerden gebrengen nyet.
Dat hinder vanden bome mercte hi wael:
Hi toochen wter aerden aerden altemael.
Nu moet ic hem wesen onderdaen,
Oft hi en wil dat gaerden niet bestaen.
Mijn hoofken moet ic wien tot alre tijt;
Nochtans en can icks claer gehouden niet.
Hier in so moet ic zayen lelyen saet;
Dit moet ic vroech beginnen inder dageraet.
Als hi daer op laet dauwen, die minre mijn,
So sel dit saeyken schier becleven sijn.
Die lelien siet hi gaerne, die minre mijn,
Als si te rechte bloyen ende suver sijn.
Als die rode rosen daer onder staen,
So laet hi sinen sueten dau daer over gaen.
Als hi daer op laet schynen der sonnen schijn,
So verbliden alle die crachten der sielen mijn.
Jhesus is sijn name, die minre mijn;
Ic wil hem eewelic dienen ende sijn eygen sijn.
Sijn min heeft mi gegeven so hogen moet,
Dat ic niet meer en achte dit eertsche goet.
4: Jhesus. O siele wtvercoren, waer om begeefdi mi?
Een ander lyedeken
Jhesus.
O siele wtvercoren, waer om begeefdi mi?
Het zijn mijn soete weelden, altijt te zijn bi dy.
Wilt nu doch weder keren; mijn hert es op ghedaen;
Mijn min is ongemeten; ic wil di geern ontfaen.
Die minnende siel.
O edel, schoon van formen, rijck, machtich, wijs daer by,
Heer boven alle heeren, wat sal ic antwoerden di?
Mijn hert begint te beven; wilt mijn genadich sijn;
Ic val aen dijn genaden; vergheeft mi schult ende pijn.
Jhesus.
Coemt naerre, wtvercoren, dijn bede is gehoert;
Ic sie dijn hert van rouwen ontdaen ende seer gestoert.
Wilt nu met my verbliden, altijt in vreden sijn.
Coemt, ic sal u schencken dan alre besten wijn.
Die minnende siel.
Rou, pijn ende swaer versuchten is al in my vergaen;
O oversoete ihesu, dat heeft dijn min gedaen,
Claer, schoen ende ongemeten; veel crachten sijn daer in.
Mijn hert beghint te bernen recht als een seraphin.
Jhesus.
Coemt, mijn wtvercoren, gaet blidelic in mijn rust;
Daer seldy sien ende horen der engelen vroude ende lust.
Dat [gi] in groter eren bi mi verheven [sult] sijn,
Dat gi hem sijt gelike, dat is die wille mijn.
Die minnende siel.
Geen vroude en mach mi meer lusten in alder werelt wijt.
Alleen is mijn begheren, o iesu, daer ghi sijt;
In vrouden aen te scouden dijn soete, claer aanschijn;
Eewelic sonder eynde in dinen love te sijn.
Jhesus
Mijn scoon, mijn wtvercoren, nu lijt u een corte tijt;
Daer in stelt u genuegen, dat gi mi te wille sijt.
Ic heb veel om di geleden, wilt des gedachtich sijn
Ende laten dinen wille gehelic in dye mijn.
Die minnende siel.
O ihesu, soete brudegom, siet my van binnen aen,
Ic heb dijn soete beelde diep in mijn herte staen,
Metten cruce verheven, bleec, bloedich ende seer ontdaen;
Die vlammen dijnre minnen sijn door mijn herte ghegaen.
Jhesus.
Mijn bruyt, myn wtvercoren, ic bin int herte dijn;
Ic heb dijn gansch[en] wille ghelic in dye mijn.
Gi hebt mi al gegeven, dat is in dijnre macht.
Ic heb minnentlic ontfangen, daer ic lange na heb gewacht.
Die minnende siel.
Hert, moet, cracht ende zinnen sijn lieflic opgedaen.
Mit groter lust [van minnen] heb ic di nu omvaen.
O ihesu, soete brudegom, ist boven mijn[re] macht,
Ic bin daer toe gecomen doer dijn bernende minnen cracht.
Jhesus.
Mijn bruyt, mijn wtvercoren, wilt nu in vreden sijn:
Ic heb dijn hert wt minenn verenicht met dat mijn.
Ic en wil u niet begeven, noch laten in geenre noot;
Om dijn minne bin ic gestorven in den cruse den bitteren doot.
5: Die werelt hielt my in haer gewout
Een lyedeken
Die werelt hielt my in haer gewout
Mit haren stricken menichvout;
Mijn macht had sy benomen.
Si heeft my menich leet gedaen, eer ic haer bin ontcomen.
Ic bin die werelt af gegaen;
Haer vroechde is also schier gedaen
In also corten daghen.
Ic en wil die edel siel[e] mijn niet langer daer in wagen.
Ic sie den enghen wech bereyt,
Die recht totter ewigher vroechden leyt.
Natuer, wilt nyet versaghen!
Ic wil dair vromelic doer gaen, om Jhesus te behagen.
Ick voele in my een vonkelkijn;
Het roert so dic dat herte mijn.
Daer wil ick wel op waken:
Die min vermach des altemael, een vuer daer af te maken.
Nu moechdi horen een groot beclach:
Natuer si roept "o wy!" "o wach!"
Haer vroude moet si laten.
Daer si haer lange in heeft verblijt, dat moetse leeren haten.
Haddieu, haddieu, nature mijn!
Mijn hert dat moet ontcommert sijn.
Ten mach gheen claghen baten.
Dye mijn siel alleen begeert, hem wil ic nu inlaten.
Mijn vianden nemen des nauwe waer,
Heymelick ende openbaer:
Si legghen mi valsche laghen;
Hier om so moet ick wacker sijn bi nacht ende oec bi dage.
Ic en wil mi daer in niet verslaen;
Met vroechden wil [ict] anegaen;
Ic selse [wel] verweren.
Die minne voert so groten brant, si en moghen mi niet deren.
Daer vast staet mijn betrouwen in:
Hi sterct mi met sijn hoghe min;
Sijn cracht doet mi verwinnen;
Sijn gaven sijn soe menichfout, geen hert en mach't versinnen.
6: Hoge vrouden zijn hier boven inder ewicheit
Een lyedeken
Hoge vrouden zijn hier boven inder ewicheit,
Daer ihesus sijn vercoren haer stede heeft bereyt.
Jhesus te behagen, dat is mijn begeert,
Alle dagen daer om te sterven, dat is hi mi wel weert.
Wie ihesus wil behagen, die si daer toe bereyt,
Sijn herte ledich te maken van min der ydelheyt.
Wie met ihesus minne van binnen is omvaen,
Dye mach sijn lof wel singen: haer scult wert af ghedaen.
Die ihesus minne dragen, sijn wel gheheten vroet:
Si hebben wtvercoren dat alre beste goet.
Wie suver is van herten, na ihesus wil bereit,
Die moet wt minnen dalen in diere oetmoedicheit.
Die haer eigen wille laten, Jhesus sijn onderdaen,
Geen tonghe en mach wt spreken, wat si van hem ontfaen.
Die ihesus minne smaken, den alren besten wijn,
Altijt is haer begeren, in sinen dyenst te sijn.
Jesus aen te scouwen in sijn hoghe magesteyt,
Daer na is mijn verlangen. Och, waer mijn siel bereit!
Wat vroude mach mi hier lusten in desen iammer dael?
Mijn hert dat loopt van binnen tot Jhesus altemael.
7: Nu hoert, ic sal ewnen nyen sanc beginnen
Een ander goet lyedeken
Nu hoert, ic sal ewnen nyen sanc beginnen:
Die min, dye min, si wil mi immer dwingen,
Dat ic mi hier verbliden sal
Ende ic bin hier beneden in een dal.
Ic hoep, ic sel de minne noch wel besinnen.
Den rou, den rou, daer sal icks mede beginnen:
Sy sal my werven also wael,
Der duven sanck te singen inden dael.
Nu sal mijn hertken vrolic sijn in liden.
Natuer, natuer, si wacht aen alle siden;
Sy laecht dat edel duyfken fijn;
Hier om so moet ic vroech in liden zijn.
Der duven sanc den singe ic int verborgen.
Hoe wel, hoe wel sal ic nu leren sorgen
Hyer beneden in dit dal.
Dat duyfken is beanxt[et] over al.
Nu hoert, ic sal der duven sanc begeven.
Die min, die min, si wil in vroechden leven
Ende singen metter nachtegael;
Dat sel die edel min verwerven wael.
Die mint, hy heeft in vrouden menich liden.
Nu hoert, nu hoert, waer sal de min verbliden?
In enen boemgaert wael ghedaen,
Daer sal die min die nachtegael verstaen.
Die nachtegael heeft suetelic gesongen.
Den clanc, den clanc heeft wonderlijc geclongen.
Nu is die min met rou bevaen;
Hoe selse nu den eersten slaep ontgaen?
Die min, si wil in vrouden altijt waken.
Natuer, natuer, ghi selt in vreden slapen;
Die min en can gerusten nyet:
Sy wil in vrouden clagen haer verdriet.
Der minnen vroude is liden ongemeten;
Den sanc, en can si nyet vergeten,
Hoe haer verhief die nachtegael;
Die minne sal ontsinnen altemael.
Die nachtegael, si sal den wech bereyden.
Die min, die min, si wil van henen scheyden
Over berch ende dal,
Daer si haer lief in vrouden vynden sal.
Die min, si heeft twee rode lichte wangen;
Die min, die min, si gruet haer lief met zangen.
Sy wert so vriendelic omme bevaen;
Nu is der minnen clagen al gedaen.
Dye min, si is vry, edel, wael gheboren.
Haer lyef, haer lyef, den heeft si wtvercoren.
Hi is so wonderlic gedaen;
Der minenn vroude en can geen hert verstaen.
8: Jhesus, den ic vercoren heb boven al dat ye gewert
Een ander Lyedeken
Jhesus, den ic vercoren heb boven al dat ye gewert,
Sijn hert heeft hy my opgedaen: dat heb ic lange begeert.
Sijn min is suet ende overclaer.
Hi heeft my ewich heyl gebracht;
Dat neme ic vriendelic waer.
Dat ic bi hem nyet bliven en mach, dat doet mi grote pijn.
Als ic sijn gansse trouwe gedenc, soe sprinct dat herte mijn.
Al is, dat ic ellendich bin,
Ic heb tot minen troost te pande
Sijn edel, ongemeten min.
Dat ic hem niet aenscouwen en mach, dat is mi dicwil swaer.
Ick hoer sijn oversuete stemme; die neme ic vriendelic waer.
Sijn woert is mi so oversoet,
Dat mi sijn hete minne
Daer in versmelten doet.
Eer ic hem soude laten, den ic heb ombevaen,
Al dat ye gescapen wert, dat soude eer vergaen.
Ic ders wel lyden openbaer:
Noch hoger gaet sijn trouwe tot my;
Dat weet ic wel voerwaer.
Dat ic versmaet der werelt bin, en is my geen verdriet:
Den ic met gansser herten min, hi en sel mi laten nyet.
Der werelt gunst maect cort iolijt;
Ic en sel daer nyet na geren:
Mijn vroechde is boven tijt.
Dye mijn siel altijt begeert, och mocht ic bi hem sijn!
So waer mijn wenschen vol gheschyet. Nu sprinct dat herte mijn.
Hoe selden dat ic by hem bin,
Nochtans heeft hi te pande
Mijn gansse, hele min.
Dyemen nyet volprisen en mach, hem wensch ick openbaer
Mijn hert na sijn behagen tot een nyen iaer.
Daer in sel schoon gescreven staen:
"Jhesus", diep tot in den gronde,
Sinen hogen sueten naem.
Doe dit lyedeken heeft ghedicht, en sel ic melden nyet.
Dat is ganslic om hem gheschiet;
Ten was haer gheen verdriet.
Haer wtvercoren is schoon wit ende root.
Si wil hem gestadich bliven ganslic tot inder doot.