H.N. Werkman

Kunstenaar en drukker

Hendrik Nicolaas Werkman (1882-1945) begon in 1908 een drukkerij in Groningen. Hij raakte betrokken bij de kunstenaarsgroep De Ploeg en ontwikkelde zich tot een expressionistische kunstenaar. Hij maakte schilderijen en prenten – die laatste noemde hij ‘druksels’. Vaak maakte hij maar één afdruk, maar soms ontstond een kleine oplage.

Het ‘tekenen’ gebeurde onder andere met de zijkant van een inktroller (normaal gebruikt de drukker de roller om het loden zetsel in te inkten voor een proefafdruk op een drukpers).

Werkman gebruikte ook andere technieken, meestal ontstonden beelden door middel van sjablonen, stencils, stukken papier waarin vormen zijn uitgesneden. Ook de uitgesneden vormen gebruikte hij vaak als een spiegelbeeld in de voorstelling. Met de inktroller kon hij ook vlakken in kleur aanbrengen.

Al deze technieken zie je terug in het zeldzame boekje Hot Printing en in een reeks van prenten die rond dat boekje ontstond en die ook Hot Printing wordt genoemd.

Aan het begin van de Tweede Wereldoorlog werd Werkman door Uitgeverij De Blauwe Schuit ingehuurd als drukker. Vanaf de tweede uitgave maakte hij de illustraties. In zijn brieven aan de drie uitgevers – F.R.A. Henkels, A. Buning en A.J. Zuithoff – legde hij uit dat de illustraties van exemplaar tot exemplaar zouden verschillen. De techniek maakte elk boekje tot een uniek kunstwerk. De boekjes zouden Werkman een bekendheid geven die hij zelf niet meer meemaakte. Vlak voor de bevrijding werd hij door de bezetter gefusilleerd.

De KB bezit van Hot Printing het exemplaar dat een van de uitgevers, Ate Zuithoff, in de oorlog kocht van Werkman. De KB kon het werk in 2013 aankopen dankzij een subidie van de Amerikaanse stichting B.H. Breslauer Foudation.

Van de Blauwe Schuit-uitgaven bezit de KB eveneens een aantal werken uit de verzameling van Zuithoff (onder andere Marsmans De zee), maar ook uit de nalatenschap van de auteur Simon Vestdijk. Om hier een volledig overzicht te geven zijn acht boeken uit de collectie van het Huis van het boek toegevoegd.