Topaze

Jaar:
1947
Auteur:
Marcel Pagnol (1895 - 1974)
Kunstenaar:
Gaston Barret (1910 - 1991)
Uitgeverij:
Aux Grandes éditions françaises
Topaze, vooromslag
Download

Collectie KB

Topaze, vooromslag

Op 9 oktober 1928 vond in het Théâtre des Variétés in Parijs de première plaats van Topaze, een komisch drama van de toneel- en romanschrijver en cineast Marcel Pagnol. Het stuk werd drie achtereenvolgende jaren opgevoerd en het was daarmee een van de grootste toneelsuccessen van het interbellum. Niet alleen in Frankrijk, maar van Amsterdam tot Zagreb genoot het theaterpubliek van de avonturen van Monsieur Topaze, een naïeveling die in vier akten een ontwikkeling doormaakt van een sullig, maar door en door integer schoolmeestertje tot een doortrapt heerschap die het met de moraal niet meer zo nauw neemt. Topaze betekende ook de internationale doorbraak van Marcel Pagnol.

Zachtmoedigheid versus realiteit

De eerste akte van Topaze speelt zich af in een school. Uit de gedetailleerde beschrijving die aangeeft hoe de plaats van handeling, een klaslokaal, eruit moet zien blijkt het grote beeldende vermogen van Pagnol. Ook de lezer ziet het armoedige lokaal met de landkaarten aan de muur, de vermanende spreuken, de aftandse opgezette beesten en potten met kadavers in de vitrinekast helemaal voor zich. Hier zal zich een regelrecht drama afspelen. Topaze, onderwijzer in het pensionaat van de inhalige, hypocriete Muche weigert een slecht cijfer van het aristocratische, maar domste jongetje van de klas te verhogen. Hij zou hiermee de belangen van de school ondergraven en wordt ontslagen. Hij ontmoet vervolgens de beeldschone, immorele Suzy Courtois, de maîtresse van de invloedrijke maar corrupte politicus Régis Castel-Bénac, en Topaze raakt verwikkeld in hun dubieuze zaakjes. Maar weldra worden de rollen omgedraaid. Uiteindelijk zal het Topaze zelf zijn die iedereen te slim af is en de touwtjes in handen neemt. Rijkdom en macht worden zijn deel, de mooie Suzy valt moeiteloos in zijn armen en de oude idealen worden als naïef en onrealistisch afgedaan.

  • Titelpagina
    topaze-titelp.jpg

    Helaas konden we de rechthebbende van deze illustratie niet vinden ondanks een zoektocht. Mocht u over informatie beschikken, dan horen we graag van u via het contactformulier van de KB.

    Titelpagina

  • Pagina [9] met illustratie door Gaston Perret
    topaze-p9.jpg

    Helaas konden we de rechthebbende van deze illustratie niet vinden ondanks een zoektocht. Mocht u over informatie beschikken, dan horen we graag van u via het contactformulier van de KB.

    Pagina [9] met illustratie door Gaston Perret

  • Pagina 141 met illustratie door Gaston Perret
    topaze-p141.jpg

    Helaas konden we de rechthebbende van deze illustratie niet vinden ondanks een zoektocht. Mocht u over informatie beschikken, dan horen we graag van u via het contactformulier van de KB.

    Pagina 141 met illustratie door Gaston Perret

Pagnol werkte aanvankelijk als onderwijzer/leraar aan verschillende middelbare scholen in het zuiden van Frankrijk. Afgestudeerd in het Engels lukte het hem om in 1922 een aanstelling te krijgen aan het Lycée Condorcet in Parijs. De stad leed destijds nog onder de gevolgen van de eerste wereldoorlog. De economie trok maar langzaam aan, verminkte oorlogsslachtoffers liepen bedelend rond, grootschalige kapitaalvlucht en financiële schandalen waren aan de orde van de dag. In Pagnols vroege werk was het onderwerp vaak de zachtmoedige rechtlijnigheid van goedbedoelende leraren tegenover de harde realiteit van alledag. Thema’s als eigenbelang en onfatsoen keerden er steeds in terug.

Vóór Topaze had Pagnol al enkele succesvolle stukken geschreven waarin hij satirische, sociale commentaren leverde op zijn eigen tijd. Voorgangers als Octave Mirbeau en vooral Henri Becque, bittere critici van de negentiende-eeuwse bourgeoisie, waren een belangrijke inspiratiebron. Hoewel Pagnols vroegste toneelstukken modern en cynisch zijn (waarheid en deugd leveren geen enkel voordeel op in een wereld vol rottigheid en leugens), de avant-garde is er ver te zoeken. Pagnol, weliswaar goed op de hoogte van het avant-garde repertoire van zijn tijd, koos voor gemakkelijk, prettig geschreven toneel, herkenbaar voor een groot publiek: 'la pièce bien faite'. De toneelstukken, met hun hilarische verwikkelingen, amusante karakters en pittige dialogen, leenden zich goed voor verfilming. Met name Topaze is een groot aantal keren verfilmd, waaronder twee keer (in 1936 en 1950) door Pagnol zelf. In 1933 werd een Hollywood-film uitgebracht met John Barrymore en Myrna Loy in de hoofdrollen, terwijl ook in Engeland (met Peter Sellers), in Egypte en zelfs in China veroverde Topaze het witte doek.

Illustraties met humor

Topaze werd in 1947 nogmaals gepubliceerd door de Grandes Éditions Françaises. Er werden krap 300 exemplaren gedrukt, alle voorzien van achttien gekleurde aquarellen van Gaston Barret, met de ets-techniek uitgevoerd door Robert Sterkens. Ze verbeelden humorvol het milieu van de strenge, brave schoolmeester en dat van de wellustige Suzy en haar s/node/, op geld beluste minnaar Castel-Bérac. Naast Topaze illustreerde Barret Marius (1929), eveneens van Pagnol. Over Gaston Barret is weinig bekend. In de eerste helft van de twintigste eeuw illustreerde hij het werk van Jean de la Fontaine, Gustave Flaubert, Maurice Genevoix en Antoine de Saint-Exupéry en anderen. Ook maakte hij in 1951 een aantal erotische prenten voor Justine ou les maleurs de la vertu van Marquis de Sade. Topaze is heel wat braver, maar daar waar de liefde om de hoek komt kijken is er ook een enkel zwoel plaatje te zien.

Bibliografische beschrijving

Beschrijving:
Topaze / Marcel Pagnol ; 18 aquarelles de Gaston Barret, grav. à l'eau-forte par Robert Sterkers. - Paris : Aux Grandes éditions françaises, 1947. - [221] p. : ill. ; 33 cm
1e uitgave:
1930
Drukker:
Pierre Gaudin (Parijs) (tekst); Manuel Robbe (Parijs) (illustraties)
Oplage:
304 exemplaren
Exemplaar:
Nummer 186 van de 250 op Ingres
Lettertype:
Bodoni
Aanvraagnummer:
Koopm A 325

Literatuur

  • David Coward, 'Introduction', in: Marcel Pagnol, Topaze: pièce en quatre actes. London, Harrap, 1981
  • Jacques Bens, Pagnol. Paris, Seuil, 1994